César Abraham Vallejo Mendoza (16 Mart 1892 - 15 Nisan 1938), Peru şairi, yazarı, oyun yazarı ve gazetecisiydi. Hayatı boyunca sadece iki şiir kitabı yayınlamasına rağmen, 20. yüzyılın herhangi bir dilinde büyük şiirsel yenilikçilerden biri olarak kabul edilir. Her zaman edebi akımların bir adım önündeydi ve her biri diğerlerinden farklı ve kendi anlamında devrimci olan kitapları vardı. Thomas Merton onu "Dante'den beri en büyük evrensel şair" olarak adlandırdı. Geç İngiliz şairi, eleştirmeni ve biyografi yazarı Martin Seymour-Smith, dünya edebiyatının önde gelen otoritelerinden biri olan Vallejo'yu "herhangi bir dildeki en büyük yirminci yüzyıl şairi" olarak adlandırdı. Trujillo'da kurulan Peru kuzey sahil kentindeki Kuzey Grubu adlı entelektüel topluluğun bir üyesiydi.
Clayton Eshleman ve José Rubia Barcia'nın César Vallejo'nun Tamamen Ölü Sonrası Şiirinin çevirisi, 1979'da çeviri dalında Ulusal Kitap Ödülü'nü kazandı.
Hayatı
César Vallejo, Francisco de Paula Vallejo Benítez ve María de los Santos Mendoza Gurrionero'nun çocuğu olarak Peru Andları'ndaki uzak bir köy olan Santiago de Chuco'da doğdu. On bir çocuğun en küçüğüydü. Büyük babaları her ikisi de İspanyol rahiplerdi ve büyük anneleri her ikisi de yerli Peruluydu.
Maddi sıkıntılar, bir süreliğine öğreniminden çekilmesine ve şeker plantasyonu olan Roma Hacienda'da çalışmasına neden oldu. Burada tarım işçilerinin sömürüsünü birinci elden gözlemledi ve bu deneyim siyaseti ve estetiğini önemli ölçüde etkileyecekti. Vallejo, 1915 yılında İspanyol edebiyatında lisans derecesi aldı ve aynı yıl Trujillo'nun bohemyasıyla, özellikle APRA'nın kurucuları Antenor Orrego ve Victor Raul Haya de la Torre ile tanıştı.
1911'de Vallejo, Lima'ya taşındı ve burada San Marcos Ulusal Üniversitesi'nde okudu; okurken okul öğretmeni olarak çalıştı ve sanatsal ve siyasi avangartla temas kurdu. Lima'dayken, ilk şiir koleksiyonu olan Los heraldos negros'u üretti. Beyan edilen yayın yılı 1918 olmasına rağmen, kitap aslında bir yıl sonra yayımlandı. Ayrıca, yakın zamanda ölen meslektaşı Manuel González Prada'nın şiirleri ve diğer yazılarından da ağır şekilde etkilendi. Vallejo birkaç yıl boyunca bir dizi felaket yaşadı: bir kadınla evlenmeyi reddetti; ve öğretmenlik görevini kaybetti.
Mayıs 1920'de, özlemi onu Santiago de Chuco'ya dönmeye zorladı. Ağustos'un birinci gününde, kıyıdan malları ve alkolü yük hayvanlarıyla taşıyan Santa María Calderón ailesine ait ev yağmalandı ve ateşe verildi. Vallejo, bu eylemin hem katılımcısı hem de kışkırtıcısı olarak haksız yere suçlandı. Gizlendi ama keşfedildi, tutuklandı ve Trujillo hapishanesine atıldı ve burada 112 gün boyunca kaldı (6 Kasım 1920'den 26 Şubat 1921'e kadar). 24 Aralık 1920'de, "Fabla de gesta (Torre Tagle Markisi'ne Saygı)" adlı şiiriyle Trujillo belediyesinden ikinci (birinci yer boşa çıkarıldı) ödül aldı. Vallejo, yarışmaya tarafsızlık kazandırmak amacıyla takma adıyla yarıştı.
"Vallejo en los infiernos" adlı eserde, bir avukat olan Eduardo González Viaña, şair hakkında yargı belgelerinin önemli parçalarını ortaya çıkardı ve yargıç ve düşmanları tarafından haksız uydurmaları gösterdi. Kurbanları suçladılar ama suça karışanları yargılamadılar. Tanıklıklar uydurdular ve bunları daha sonra hiç Santiago de Chuco'da bulunmadıklarını beyan eden kişilere atfettiler. Sonunda, maddi yazar Yüksek Mahkeme'de ifade vermek üzere Trujillo'ya götürüldü. Ancak, uzun yolculuk sırasında, onu koruyan jandarmalar, kaçmaya çalıştığı bahanesiyle onu vurup öldürdüler. Dahası, hakim ad hoc'un diğer eylemlerini de araştırdı. Gerçekte, büyük saz işi "Casagrande" ve çalışanlarının programı olmadan çalıştığı "Quiruvilca" madeninin avukatıydı ve korkunç çalışma koşullarının kurbanlarıydı. Tüm bunlar, adli işlemlerin politik karakterini vurgulamaktadır. Vallejo ile, adaletsizliğe karşı ayaklanmaya çalışan, anarşizmi ve sosyalizmi benimseyen üniversite öğrencilerinin kuşağını alaya almıştı.
Dava hiçbir zaman kapatılmadı. Şair, geçici bir serbest bırakma adına hapishaneden çıktı. Yıllar sonra Avrupa'da, artık memleketine dönemeyeceğini biliyordu. Hapishane ve bu romanda açıklanan "cehennemler" açık bir kapıyla onu bekliyordu.
2007'de Peru Yargısı, şairin haksız yere suçlandığına dair bir törenle Vallejo'nun anısını haklı çıkardı. Bununla birlikte, 1922'de ikinci şiir kitabı olan Trilce'yi yayınladı ve hala İspanyolca'daki en radikal avangart şiir koleksiyonlarından biri olarak kabul ediliyor. 1923'te yayımlanan kısa hikaye koleksiyonları Escalas melografiadas ve Fabla salvaje'den sonra Vallejo, daha fazla hapis tehdidiyle Avrupa'ya göç etti ve 1938'de Paris'te ölümüne kadar orada kaldı.
Avrupa yılları, Paris'te ciddi yoksulluk içinde yaşamakla geçti, SSCB'ye üç seyahat ve 1930'ların başlarında İspanya'da sürgünde geçirdiği birkaç yıl hariç. Bu yıllarda Pablo Picasso ile yoksulluğu paylaştı. 1926'da ilk Fransız sevgilisi Henriette Maisse ile tanıştı ve Ekim 1928'de ayrılıncaya kadar birlikte yaşadılar. 1927'de resmi olarak 17 yaşındayken gördüğü ve mahallesinde yaşayan Georgette Marie Philippart Travers (bkz. Georgette Vallejo) ile tanıştı. Bu aynı zamanda Rusya'ya ilk seyahatinin olduğu yıldı. Sonunda sevgili oldular ve bu durum onun annesinin hoşnutsuzluğuna neden oldu. Georgette, 1930'un sonlarında İspanya'ya seyahat etti ve Ocak 1932'de geri döndü. 1930'da İspanyol hükümeti ona mütevazı bir yazar hibesi verdi. Vallejo, 1931'de Perulu Komünist Partisi'ne katılarak 1930'ların başlarında giderek daha fazla siyasi olarak aktif hale geldi. Paris'e döndüğünde, ayrıca Sovyet Rejimi'ne Karşı Yazarlar Dayanışması Uluslararası Kongresi'ne katılmak üzere Rusya'ya gitti (1934'te sosyalist gerçekçilik için parametreleri belirleyen İlk Sovyet Yazarlar Kongresi ile karıştırılmamalıdır). Paris'e döndükten sonra, Vallejo 1934'te Georgette Philippart ile evlendi. Karısı, ölümünden sonra uzun yıllar boyunca Vallejo'nun eserlerinin yayımlanması konusunda tartışmalı bir figür olarak kaldı.
Lima'daki haftalıklara düzenli kültürel katkıda bulunan Vallejo, Latin Amerika'nın diğer bölgelerindeki gazete ve dergilere de aralıklı yazılar gönderdiği gibi, İspanya, İtalya ve Fransa'daki gazete ve dergilere de ara sıra makaleler gönderdi. SSCB gezileri, 1930'ların başlarında yayımlanmasını başardığı iki habercilik kitabına da yol açtı. Vallejo, yaşamı boyunca hiç sahnelenmemiş birkaç tiyatro eseri hazırladı, bunlar arasında bu dönemde tamamladığı bir diğer eseri olan sosyalist-realist roman El Tungsteno ile içerik paylaşan drama Colacho Hermanos o Los Presidentes de America bulunmaktadır. Hatta bir çocuk kitabı olan Paco Yunque'yi bile yazdı. İspanya İç Savaşı'na duygusal ve entelektüel olarak dahil olduktan sonra, Vallejo 1930'ların sonlarında son bir şiir patlaması yaşadı ve ölümünden sonra yayımlanan iki şiir kitabı (her ikisi de Poemas humanos ve España, aparta de mí este cáliz olarak yayımlandı) üretti. Başlıkları ve uygun düzenlemesi hala tartışma konusudur.
Ölümü
1938'in başlarında, Paris'te dil ve edebiyat profesörü olarak çalışıyordu, ancak Mart ayında fiziksel tükenmişlik yaşadı. 24 Mart'ta bilinmeyen bir hastalık nedeniyle hastaneye kaldırıldı (daha sonra, çocukken geçirdiği türden bir sıtmanın yeniden aktifleştiği anlaşıldı), ve 7 ve 8 Nisan'da kritik derecede hastalandı. Bir hafta sonra, 15 Nisan'da, kutsal, yağmurlu bir Cuma günü Paris'te öldü. Kendi şiiri "Beyaz Taş Üzerinde Kara Taş" da önceden tahmin ettiği gibi, Perşembe günü değildi. Ölümü, Roberto Bolaño'nun Monsieur Pain adlı romanında kurgulandı. Cesedi balsamlandı. Cenaze konuşması, Fransız yazar Louis Aragon tarafından yazıldı. 19 Nisan'da, naaşı Kültür Malikanesi'ne, daha sonra Montrouge mezarlığına nakledildi.
3 Nisan 1970'te eşi Georgette Vallejo, naaşını Montparnasse mezarlığına taşıttı ve yeniden gömdürdü.
César Vallejo'nun Başlıca Eserleri
Los Heraldos Negros (Kara Haberciler): Vallejo'nun ilk şiir koleksiyonudur. 1918'de yayımlanmıştır ve kendisinin edebi yeteneğini ortaya koyan bir dizi melankolik ve yoğun şiir içerir.
Trilce: Vallejo'nun ikinci şiir koleksiyonudur. 1922'de yayımlanmıştır ve İspanyol dilindeki en radikal avangart şiirlerden biri olarak kabul edilir. Dilin sınırlarını zorlar ve geleneksel şiir biçimlerinden uzaklaşır.
Escalas Melografiadas (Nota-Puanlanmış Merdivenler): 1923'te yayımlanan bu kitap, şiir ve denemeleri bir araya getirir. Eserde, toplumsal sorunlara ve insanın iç dünyasına derinlemesine bakışlar bulunur.
Fabla Salvaje (Vahşi Fısıltı): Vallejo'nun kısa hikayelerinin yer aldığı bir koleksiyondur. 1923'te yayımlanmıştır ve insanın acı dolu deneyimlerini ve toplumsal adaletsizliği ele alır.
Paco Yunque: Çocuk kitabı türündedir ve eğitici bir hikaye anlatır. Vallejo'nun duyarlılığını ve empati yeteneğini yansıtır.
Poemas Humanos (İnsan Şiirleri): Vallejo'nun ölümünden sonra yayımlanan bir şiir koleksiyonudur. Bu eserde, insanın iç dünyasındaki çatışmaları ve toplumsal sorunları işler.
España, Aparta de Mí Este Cáliz (İspanya, Benden Bu Kadehi Uzaklaştır): Yine ölümünden sonra yayımlanan bir diğer şiir koleksiyonudur. Bu eser, İspanya İç Savaşı'nın yıkıcılığını ve acısını dile getirir.
Vallejo'nun eserleri, sık sık dilin gücünü ve insanın iç dünyasındaki derinlikleri keşfetme arayışını yansıtır. Onun şiirleri, sıra dışı dil kullanımı ve derin anlamlarıyla edebiyat dünyasında önemli bir yer edinmiştir.