Humbaracı. Osmanlı Devleti’nde bir askerî sınıf.
Humbaracı, Osmanlı İmparatorluğu'nda kalelerin, surların ve diğer savunma yapılarının topçu birliklerini yöneten askeri bir görevdir. Humbaracılar, genellikle topçu subayları olarak kabul edilirler ve kaleleri ve diğer savunma yapılarını korumak, düşman saldırılarını püskürtmek ve gerektiğinde topçu ateşini kullanmakla görevlidirler. Bu görev, kale kuşatmaları sırasında ve genel savunma stratejileri uygulanırken önemliydi. Humbaracılar, topçu silahlarının kullanımı konusunda uzmanlaşmışlardır ve genellikle topçu eğitimi almışlardır. Bu görev, Osmanlı İmparatorluğu'nun savunma sisteminin önemli bir parçasıydı ve ordunun başarıyla savaşmasında kritik bir rol oynamıştır.
Humbaracı terimi, Farsça "içine para konan küp" anlamına gelen "hum-i pareden" kelimesinden türemiştir. Askerî bir terim olarak humbara, içine patlayıcı madde doldurulan yuvarlak bir çeşit mermidir. Humbaralar farklı ağırlık ve büyüklükte olabilir; el ile atılanlarına "humbara-i dest", havanla atılanlarına ise "humbara-i kebîr" adı verilirdi. Bu mermiyi havan topu vasıtasıyla kullanan askerlere "humbaracı" veya "kumbaracı" denir ve bunların bağlı olduğu ocağa da "Humbaracı Ocağı" adı verilir.
Humbaracılar, Osmanlı'nın kalelerini ve surlarını korumak, düşman saldırılarını püskürtmek ve topçu ateşini kullanmakla görevlidirlerdi. Humbaracılar genellikle kalelerde veya stratejik bölgelerde hizmet ederlerdi. Başlangıçta Topçu ve Cebeci ocaklarına bağlı olarak görev yapsalar da, zamanla kendi teşkilatları oluştu.
Humbaracılar, önceleri maaşlı değil, timarlıydılar. Timarlı olanlar genellikle kalelerde görev yaparlardı. Humbaracıların amiri olan humbaracıbaşı, merkezde bulunurdu.
Humbaracılık, Osmanlı'nın savunma sistemlerinden biri olarak önemliydi ancak XVII. yüzyıldan itibaren ihmal edilmeye başlandı. I. Mahmud döneminde Fransız asıllı Ahmed Paşa tarafından humbaracılığın ıslahı için çalışmalar yapıldı. Daha sonra ıslah çalışmaları devam etti ve yeni bir teşkilat oluşturuldu. Ancak zamanla humbaracılık önemini kaybetti ve II. Mahmud döneminde yeniçerilere karşı hükümete karşı duruş sergiledi.
1832'de Osmanlı ordusunda humbaracıların sayısı azalmıştı ve humbara alayında 338 kişi görev yapıyordu. Bu dönemde Topçu, Lağımcı ve Humbaracı ocakları kaldırılmış ve yeni bir düzenleme yapılmıştı. Humbaracılar, Tophâne-i Âmire Müşirliği'ne bağlı ayrı bir askerî birlik haline getirilmişti.