Duyarlık, Duyarlılık Nedir, Ne Demektir, Psikoloji

DUYARLIK

Duyarlılık çevredeki veya bireyin iç dünyasındaki olay ve olguları genel olarak belirli bir yönde algılayabilirle yeteneğini tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Psikolojide çeşitli alanlarda farklı anlamlarda ele alınmaktadır.

Davranışçı psikolojide duyarlılık veya duyarlılaşma (sensitivization) alışmanın (habituation) zıddı bir anlama sahiplin Klasik şartlandırma teorisine göre, davranışlarımız çevreden gelen şartsız uyarıcılara karşı organizmamızın verdiği tepkilerden ibarettir. Örneğin göz bebeğimiz ışığa veya göze yaklaştırılan bir cisme küçülmek suretiyle tepki verir. Fakat Çevreden gelen uyanlar aynı türde devamlı olarak tekrar edilirse organizmanın verdiği tepkilerde de bir azalma meydana gelir. Gündelik hayatta bunun birçok örneğiyle karşılaşı­rız: Gürültülü bir caddeye yeni taşındığımızda günlerce uykumuz kaçar, oysa bir süre sonra dışardaki gürültüyü farkettnez hale geliriz. Bu olaya alışma denir. Ama bazan bir şartsız uya­rıcı sürekli tekrar edildiğinde tepkilerde azal­ma olacağı yerde organizmada bir duyarlılık artışına neden olur. Bu öyle bir hal alabilir ki, artık çevreden gelen uyaranın tümü ne olursa olsun hep aynı tür davranış tekrar edilmeye başlar. Örneğin bir deney hayvanına sürekli tekrarlanan bir biçimde ağrılı uyaran verilirse bir süre sonra ağrılı olmayan bir uyaran da ağrılı uyarana verilen tepkinin aynısına yol açar. Duyarlılaşma şartsız uyarıcının beraberinde şartlı uyarıcı kullanılmaması nedeniyle şartlandırmadan ayrı bir olaydır.

Duyarlılığın psikolojideki bir başka kullanım alanı grup tedavileridir. Duyarlılık gruplarından gruba katılan üyeler psikolojik rahatsızlıklarını tedavi ettirmekten ziyade kendilerini ve bir grup sürecini daha iyi anlamak amacıyla bir araya gelirler. Bu nedenle duyarlılık gruplarına “normal insanların tedavi grubu”,
“etkileşim grubu” gibi isimler de verilir. Grup tedavilerinde kullanıldığı şekliyle duyarlılık, kişinin kendi potansiyellerini farkediş gücünde artma anlamına gelir.

Duyarlılık bunlar dışında psikoloji ve tıp çevrelerinde gündelik hayattaki anlamına yakın kullanımlara sahiptir. Burada bir yöne doğru eğilim gösterme kastedilmektedir. Örneğin “duyarlı insan” dendiğinde söz konusu edilen konuyla oldukça ilgili, bu konuda duygusal dünyasında belirli karşılıklar olan insanı ya da “hastalıklara duyarlı bir bünye” dendiğinde bağışıklanmamış, zayıf, güçsüz, hastalıklara uygun bir ortam oluşturan bir organizmayı kastederiz.

(SBA)