FETİŞİZM
Genel ifadesiyle fetişizm, bazı insanların, kendisinde taibatüstü bir kuvvetin var olduğunu kabul ettikleri cansız bir şeyi kutsal saymaları, ruhlarla ilişkili olduğuna inandıkları maddi bir varlığı tanrı kabul etmeleridir. Kendisinde olağanüstü bir gücün varlığına inanılan, maddi-manevi, canlı-cansız, doğal-yapay varlığa “fetiş” adı verilir. Antropolojide bunun adı “mana”dır. Böyle bîr şeye inanan kimseye de “fetişi” denir.
Fetişizm terimi XVIII. yüzyıl sonunda ortaya çıkmıştır. İlk kez bîr Fransız edebiyatçısı, eski medeniyetlerde yaygın olan puta tapmadan söz ederken bu terimi kullanmıştır. XIX. yüzyıl sosyologu Auguste Comte’a göre fetişizm dinlerin evrimiyle alakalı araştırmalarda görülen tanrı suretlerine benzer. Bu tür tanrı suretleri metafizik düşünce safhasında kendini göstermiştir. Fustel de Coulanges’ın gözünde fetişizmin, temeli ruhlara tapınmadır. Bazı din sosyologlarına göre ise fetişizm, son çağın çeşitli toplumlarında dinîn evrim safhalarından birinde meydana gelmiştir. Bu safha, ruhlara tapınmadan önceki, kurundkme.png” border=”0″ align=”left” />antropolojide ilkel toplulukların değişik isimler altında kendisine sığınılan ve bünyesinde dini-büyüsel bir kuvvet bulunan “mana” isimli canlı, kuvvetli bir maddeye tapınma safhasıdır. Din sosyologlarının sözkonusu görüşleri, beşerin ilk dininin totemizm olduğunu söyleyen Emile Durkheim’e dayanır. Bu görüş, onun çağdaşı ve daha sonra yetişen pek çok din sosyologu tarafından eleştirilmiş ve çürütülmüştür.
Cahiliye döneminde arapların fetişist (müşrik-putperest) olduklarını biliyoruz. Nitekim Araplar Ebû Kubeys ve Hira dağları gibi bazı yüksek tepe ve dağların kutsallığına inanırlar, kendi elleriyle yaptıkları putlara taparlar, putların ruhlarla ilişkili olduklarını düşünerek onlara bir takım kurbanlar ve hediyeler takdim ederler, aksi halde kötü ruhların kendilerine musallat olacağına, başlarına çeşitli felaketlerin geleceğine inanırlardı. Sunulan hediye ve kurbanlar vesilesiyle putların öldükten sonra Allah katında kendilerine yardımcı ve şefaatçi olacaklarına inanırlardı.
feti.jpg” border=”0
Günümüzde, halk arasında görülen “kurşun döktürmek, ateşte günlük yakmak suretiyle tütsüde bulunmak, türbelere iplik veya çaput bağlamak da bu tür inançların kalıntılarıdır. Bir tür fetişizmdir. Modern dünyada da mala, eşyaya taparcasına düşkünlüğü ifade etmek için “eşya fetişizmi” teriminin kullanılması fetişizmin günümüzde de şekil değiştirerek devam ettiğini göstermektedir.
İzzet ER – SBA
Fetiş
Fetiş, ilkel toplumlarda tapınılan ya da uğur getirdiğine, kişiyi koruduğuna inanılan nesne.
İlkel dinlerde, taş, bitki, hayvan vb. fetişlere tapmak biçiminde başlamıştır. Fetiş ve ilkel büyü bir arada olduğu için, büyücülere “fetişçiler” denirdi. Müslümanlık’tan önce Kabe’yi dolduran putlar birer fetişti. Günümüzde büyük çoğunluğu Afrika’da yaşayan ve sayıları giderek azalan fetişistlere rastlanmaktadır. Ayrıca kimi cansız eşyayı uğurlu sayma; düşmanlarını, balmumundan fetişleri ile büyüleme; kimi hayvan ve bitkilerin kutsallığına inanma insanların ilkellik dönemlerindeki fetişizmden kalma yargılardır.
Vikipedi