onerme.jpg 75 226 ÖNERME
Önerme, bildirme tarzında bir cümle ile dile getirilen, doğru veya yanlış bir iddia, ya da hükümdür. Başka bir ifade ile, zihnin bir faaliyeti olan hükmün sözle ifadesidir. Mantığın kurucusu olan Aristoteles (M.Ö. 384-322) önermeyi: “Bir şey hakkında, bir şeyi tasdik veya inkar eden sözdür” diye tarif etmiştir. Buna göre bir mantık önermesi ya doğrudur, ya da yanlıştır. Mesela: “İnsan Ölümlüdür” doğru ifadesi bîr önerme olduğu gibi, “însan ölümsüzdür” gibi yanlış bir söz de bir önermedir. Bu sebeple doğru veya yanlış bir iddia, bir bildiri dile getirmeyen dua, emir, soru, temenni ifade eden söz ve cümleler ve bunların ilişkileri önerme olmaz. Mesella: “Allah´ım beni bağışla”, “Nereye gidiyorsun ” ve “Bugün bize gel” gibi ifadeler anlamlıdır, fakat doğruluk veya yanlışlık değeri taşımadıkları için önerme olmazlar. Oysa “Hava yağmurludur”, “Su sıfır dereceye kadar soğursa donar” gibi ifadeler, doğru ya da yanlış olabildikleri için, birer önermedirler.
Herbir Önermede “Yüklenen”, “Yüklenilen” ve bu iki terim arasındaki ilişkiyi sağlayan “Bağ” (Kopula-Rabıta) olmak üzere üç unsur bulunur. Bunlardan kendisine sıfat yüklenen terime “süje” (özne-mahkumun aleyh), süjeye verilen niteliğe “sıfat” (mahkumun bih), bu iki terim arasındaki ilişkiyi kuran unsura da “bağ” (Rabita-Kopula) denir. Mesela; “Hava açıktır” ve “Hava bulutlu değildir” önermelerinde, “Hava” suje, “Açıktır” ve “Bulutlu” sıfat, “tır” ve “değildir” ise bağdır. Ancak, bütün önermeler, “dir” ve “değildir” şeklinde sonuçlanmazlar. Mesela; “Yağmur yağarsa yerler ıslanır” önermesinde “Yağmur yağar” süje, “yerler ıslanır” sıfat, “sa” da bağdır. Önermeler, durumlarına göre, Yüklem-lijtlı, Basit ve Bileşik olabilirler.
Necip TAYLAN – SBA
Önerme
(Klasik mantıkta).-5- Yargının sözlerle dile gelişi; doğru ya da yanlış olabilen bir anlatım. // Modern mantıkçılar doğru ya da yanlış olabilen anlatım yanında belirsiz kalan bir anlatım da bulunduğuna dikkati çekmişlerdir. Önerme mantıksal terim olarak temel anlamını modern mantıkta kazanmıştır. B. Russell önermeden “İlk planda bir şeyi ya doğru olarak ya da yanlış olarak dile getiren sözler kuruluşu.”nu anlar; örneğin: 2×2=4 de 2×2=5 de birer önermedir; “Sokrates bir insandır.” “Sokrates bir insan değildir.” de birer önermedirler; önemli olan önermeden önerme görevini ayırmaktır. Önerme görevi bir anlatımda bu anlatımı kuran bir ya da daha çok belirsiz parçayı, bu parçalara değer yüklendiğinde bir önerme kılacak olan anlatımdır. Ör. “X bir insandır.” X belirsiz kaldığı sürece bu önerme ne doğrudur ne yanlış; X e bir değer verilirse bundan doğru ya da yanlış bir önerme çıkar.
BSTS / Felsefe Terimleri Sözlüğü 1975j
Önerme
1. Bir savı öne süren ya da bir durumu dile getiren (genellikle bildiri kipinde olan) bir tümce; belli bir yorumda belli bir doğruluk değeri kazanan düzgün deyim. || Bir önermenin kaplamı kendi doğruluk değeri, içlemi de öne sürdüğü sav ya da dile getirdiği durumdur. Dizimsel türü: p. Anl. bildirsel tümce, kapalı tamdeyim, kapalı önerme, sıfırlı yüklem, sıfırlı tamdeyim. Krş.. çekirdek önerme, yalınç önerme, bileşik önerme, tekil önerme, genel önerme, doğru önerme, yanlış önerme, geçerli önerme, tutarlı önerme. 2. Önesürüş. 3. Sav ya da durum.
BSTS / Mantık Terimleri Sözlüğü 1976