Cassâs
hatyaz.gif 10 195
Cassâs lakabıyla meşhur olan Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, hicrî 305, (m. 917) tarihinde Rey şehrinde doğmuştur. Zamanında hanefi alimlerinin başı durumunda olan Cassâs, İlk tahsilini doğduğu yerde yapmış, genç yaşta Bağdat’a gelerek oraya yerleşmiştir. er-Râzi’nin, kireççi veya badanacı anlamına gelen “Cassâs” lakabıyla meşhur oluşu; O’nun, geçimini bu yolla temin ettiğini gösterir.’ Cassâs Bağdat’a yerleştikten sonra zamanının ien meşhur âlimlerinden başta Ebû’l-Hasenü’l-Kerhî olmak üzere Ebû Sehl ez-Züccâcî gibi âlimlerden fıkıh dersi almış, Abdül-Bâkî b.Kâni’den hadis rivâyet etmiş ve birinci derecede hocası olan el-Kerhî’nin en gözde talebelerinden biri olmuştur, Cassâs ilmî seyahatler sebebiyle Bağdat’ın dışına çıkmış, Nişâbur ve el-Ahvâz gibi ilim’merkezlerine giderek meşhur âlimlerden ders almıştır, Nişabur’a el-Hâkim en-Nişâbûri ile beraber gitmiş ve orada bu meşhur hadis âliminden hadis okumuştur. Cassâs Nişabur da iken hocası Kerhî vefat etmiş, yerine talebelerinden Ebû Ali eş-Şâşî geçmiş, ilmî faaliyeti devam ettirmiştir. Daha sonra Cassâs Nişâbur’dan Bağdat’a dönünce AS eş-Şâşî tedris ve fetvâ görevini ona devretmiştir.
Cassâs gerek Bağdat gerek gittiği diğer ilim merkezlerinde okuduğu, karşılaştığı, sohbet ettiği değerli şahsiyetlerden usûl ve fıkıh, muhaddislerden hadis, lügat âlimlerinden lügat ve nahiv (gramer) ilimlerini almıştır. Aldığı bu bilgileri kuvvetli muhakemesi, keskin zekası ve ilmî gücü sayesinde üstün bir maharetle yoğurup, ilmî bir üslûp içinde günümüze kadar ulaşan orijinal eserler meydana getirmiştir. Bunlardan birkaçı, Şerhu’l-Câmii’l Kebir ve’s-Sağîr, Şerhu Muhtasarı’l-Kerhî, Serhu Muhtasarı’t -Tahâvî, Şerhu Edebi’l-Kâdî. Ahkâmü’l-Kur’an ve Usûlü’l-Fıkh gibi kaynak niteliğinde eserlerdir.
Cassâs ölümüne kadar Bağdad’da hanefî âlimlerinin başı olarak kalmış, Muhammed b. el-Harezmî, Muhammed b. Yahyâ el-Cürcânî, Muhammed b. Ahmed en-Nesefî, Muhammed b. Ahmed ez-Za’ferânî ve-Ebû Ca’fer el-Üsrûşenî gibi seçkin talebeleri ile, diğer İslâm ülkelerinden akın akın gelen talebelere ders okutarak hocası Kerhî’nin mesleğini devam ettirmiş ve bir çok ilim adamı yetiştirmiştir.
Cassâs, yapı itibariyle sağlam bir karaktere sâhip, haramdan ve haram şüphesi olan şeylerden son derece çekinen, dünyaya ancak gerektiği kadar önem veren, günahtan sakınan, aza kanaat eden, oldukça sade ve basit bir hayat tarzı seçen, bunlardan da önemlisi kendini Allah için ilme, ibadete ve ilim adamı yetiştirmeye vakfeden çok yönlü bir âlimdir.
Belirtildiği gibi, kireççilik veya badanacılık yaparak geçimini temin eden Cassâs Abbasî halifelerinden Mûtilillah tarafından iki defa “başkadılık” teklif edildiği halde, itiban ve maaşı çok yüksek olan böyle bir makama geçmeyi kabul etmemiştir. Cassâs böyle bir makamda gerçekleri aksettirmenin güç olduğunu, herhangi bir zulüm ve baskı karşısında hüküm vermenin şahsiyetini zedeleyeceğini çok iyi bildiği için böyle bir görevi üstlenmemiştir. .
Tanınmış bir çok âlim yetiştiren Cassâs, altmış beş yaşlannda ike hicri 370 (M. 980) tarihinde Bağdat’ta vefat etmiş, cenaze namazını talebesi ve arkadaşı Ebû Bekr Ahmed b.Mûsâ ei-Harizmî kıldırmıştır. Rahmetüllâhi aleyh….
(Dr.Mehmet ŞENER)