Kripton (Kr)
Kripton, Asal gazlardan bir elementtir, periyodik cetvelin 8-A grubunda yeralan soygaz, simgesi Kr olan kimyasal element.
Tek atomlu, renksiz özgü ve kokusuz bir gazdır.Hacim olarak, havada milyonda bir oranında bulunur. Soygazlar arasında, ksenondan sonra en kolay sıvılaşandır. (-152,9 °C). Kimyasal etkinliği yoktur. Isı iletkenliği kötüdür. Bu yüzden ksenonla birlikte kimi akkor lambaların içine, filamanın yüksek ısıya gelip daha bol ışık vermesi amacıyla kullanılır. Kriptondan, deşarj tüplerinde, ışık kaynağı olarak yararlanılır. Turuncu ışınım veren izotoplarından biri (Kr 86), Ekim 1983’e dek temel uzunluk birimi olan metrenin tanımlanmasında kullanıldı.
Özellikleri
Atom numarası 36, atom ağırlığı 83,8’dir. İzotoplarının havadaki bolluk sırasına göre kütle numaraları şöylece sıralanır: 84, 82, 83, 80, 78. Radyoaktif izotoplar uranyumun bölünmesiyle elde edilir. Kripton diğer asal gazlar gibi kimyasal olarak inaktiftir. Son yörüngesinde (N tabakası) 8 elektron (4s2, 4p6) bulunur. Keza atomal halde bulunur. 0°C’de ve 1 atmosfer basınç altında yoğunluğu 3,743 gram/litre’dir. Sıvı halde yoğunluğu 2,6 g/ml’dir. Erime noktası -157°Cve kaynama noktası da -153,2°C’dir. Kritik sıcaklığı -63,77°C ve kritik basıncı da 54,18 atmosferdir. İyonlaşma potansiyeli oldukça yüksektir (14,02 volt).
Bileşikleri
1962 yılında ksenon florürün keşfinden sonra diğer asal gazların da benzer bileşiklerinin yapılması teşebbüslerinde bulunuldu. Nitekim kripton ve florun elektrik deşarjıyla reaksiyonundan kripton tetraflorür (KrF4) elde edildi. Bu bileşik beyaz renkli bir katı olup, oda sıcaklığında birkaç saatte bozunur. Kriptonun bundan başka yine az kararlı ve zayıf Van der Waals kuvvetleriyle meydana gelen bazı bileşikleri daha vardır. Bunların içinde en mühim üç tanesi şunlardır: Hidratı, Kr, n H2O(n=5 veya 6’dır), fenol bileşiği, Kr. C6H5OH ve 3 C6H4(OH)2.0,74 Kr formülüyle gösterilen ve hidrokinonun kripton ile doyurulmuş suda, yüksek basınç altında kristallendirilmesiyle elde edilen bileşik.
Kullanılışı
Kripton gaz tüplü lambalarda kullanma sahası bulur. Bundan başka çok parlak lakin oldukça kısa süreli ışık isteyen yerlerde (fotoğraf çekimi) kullanılır. Eğer floresan lambalarda argonun yerine kripton ve ksenon birlikte konup kullanılırlarsa bu taktirde lambanın tesiri ve ömrü artar. Fakat bu arada fiyatı da yükselir. Bundan başka uzay aracı ve madenci lambalarında da kullanılır.