Dâre Kutnî. Hadîs âlimi (muhaddis). İsmi, Ali bin Ömer bin Ahmed bin Mehdî, künyesi Ebü’l-Hasan’dır (918 (H. 306)’de Bağdât’ın Dâre Kutn Mahallesinde doğdu, 995 (H. 385)’de Bağdât’ta öldü).
Zamanının âdetine uyarak, devrinin en meşhur muhaddislerinden hadîs öğrenmek için, seyahat etmiş ve böylece Basra, Küfe, Vâsıt, Suriye ve Mısır’a gitmiştir. İbn Mucâhid’den, Muhammed b. al-Hasan al-Nakkâş ve diğerlerinden (İbn Hallikân) kıraat ilmi ile Ebü Sa’id al-İştahri’den fıkıh öğrenmiştir; edebiyat tahsili ile de meşgul olmuştu. Nitekim Himyari’nin bütün divanını ezberden bilir ve bu yüzden şi’ilik taraftarlığı ile itham edilir idi. Talebesi arasında Hakim el-Nişâburi, Abû Hamid al-İşfarS’inı, Ebu’l-Tayyib al-Taberi ve Hilyat ül-Evliya müellifi Ebu Nu’aym el-İsfahâni bilhassa zikre değer. Aralık 995’te 80 yaşında olarak, Bağdad da vefat etmiştir. Bâb-üd-Deyr mezarlığında Ma’ruf al-Karhi yakınında defnolunmuştur.
Hadîs ilminde hâfız derecesinde olan, yâni yüz bin hadîs-i şerîfi senet ve metinleriyle ezbere bilen Dâre Kutnî, zamânının muhaddisi, yâni yüksek hadis âlimi olup, ilmiyle amel eden, İslâmiyete uymakta çok gayretli, güzel ahlâk sâhibi bir zâttı. Hadis ilmi dışındaki fıkıh, kırâat ve edebî ilimlerde de zamânının bir tânesiydi. Çok zekiydi. Hangi ilimden olursa olsun, onun yanında bir şeyden bahsedildiği zaman, onun o ilimde mutlaka bilgisi olduğu görülürdü.
Dârakutni hadîs ilminde tenkidi usûlü bir hayli ilerletmiş olan ulemadan biridir. Hepsi elimize kadar gelmemiş olan eserleri, en ziyâde hadîse dâir olanlardır:
Eserleri: Dâre Kutnî’nin eserlerinin en meşhuru, Sünen-i Dâre Kutnî adlı hadîs kitâbıdır. Bu eserinde, hadîs mecmualarının mûtad tarzlarına muhalif olarak, yalnız mühim fıkıh meselelerine dâir hadîsleri ihtiva eder ve bunların farklı şekillerini ve muhtelif isnatlarını birlikte gösterir. Bu eseri onun fıkıh ilmindeki yüksek derecesini göstermeye kâfidir.
Diğer eserleri şunlardır: 1) İlel-ül-Hadîs, 2)İlzâmât ales-Sahîhayn, 3) Kitâb-ül- İstidrâkât
vet-Tetebbû, 4) Erbeûn fil-Hâdîs, 5) Kitâb-ül-İfrâd, 6) Kitâb-ül-Mücteba, 7)
Kitâb-ül-Müstacâr-fil-Hadîs, 8) Kitâb-ür-Rü’yâ, 9) Kitâb-üt-Tashîf, 10) Kitâb-ül-Kırâet. 11)
Garîbü’l-Luga, 12) Ma’rifetü Mezâbib-il-Fukahâ