Galatasaray Lisesi. (Osmanlı Türkçesi: مکتب سلطانی, mekteb-i sultânî; Fransızca: Lycée de Galatasaray) Mektebi Sultani adıyla Osmanlılarda ilk defâ batılı anlamda öğretim yapmak için lise seviyesinde kurulan okul (1 Eylül 1868).
Galata Sarayı Humayun Mektebi adıyla kurulan kurum, enderuna (saray mektebi) üst düzeyde eğitimli görevli yetiştirirdi. Bu yüzden Mekteb-i Sultani olarak da anılır.
Okulun genel olarak kuruluş amacı; batılı metodlara göre öğretim yapmak, batı kültürünü, özellikle Fransız kültürünü tanıtmak ve azınlıklara mahsus talebeyi aynı çatı altında toplamak diye özetlenebilir.
Lisenin açılması 1856 Paris Antlaşması sırasında, Babıâli Hükümeti’nin kabul ettiği şartlar sonucu kararlaştırıldı. Fransa’nın 1867’de verdiği muhtıra, İstanbul’da öğretim dili Fransızca olan bir okulun açılması isteğini de içeriyordu. Sultan Abdülazîz döneminde Sadrâzam Âlî Paşa, Hâriciye Nâzırı Keçecizâde Fuâd Paşa ve Maârif Nâzırı Safvet Paşa’nın hazırladıkları projeye göre Abdülazîz’in fermânıyla kuruldu.
1 Eylül 1868’de açılan okul, içeriden ve dışarıdan değişik tepkiler almasına rağmen, 341 talebe ile Beyoğlu’ndaki binasında öğretime başladı. Beş sınıflı lise kısmı ile öğretime başlayan okul, daha sonra ilk ve orta kısımlar da ilâve edilerek on iki yıla çıkarıldı. 1874’de de üç yüksek okul kısmı ilâve edildi. Okul hem yatılı, hem de gündüzlüydü.
Okulda dersler, Türkçe ve Fransızca olarak veriliyordu. Kuruluşunda yapılan ders programlarına göre Arap ve Fars dileri ile İslâm târihi ve din dersleri de okutuluyordu. Hem Türkçe hem Fransızcadan imtihan veren talebeler, “Mektebi Sultânî” mezunu olarak diploma alırdı. Yalnız Türkçe veya Fransızca kısmını bitirenlere “ehliyetnâme” verilirdi.
Okulun ilk müdürü Fransız M. de Salve idi. Okulun müdürlüğünü yapanlar arasında ünlü masonlardan ihtilâlci Ali Süâvî ile II. Abdülhamîd’e suikast yapan ermeni E. Jorris’i öven Tevfik Fikret de vardı. Bu düşüncedeki idâreciler, okulu Türk kültürüne karşı batı kültürünün kalesi olarak görmüşler ve bu doğrultuda çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
Batılı tarz öğretim olsa da Galatasaray Sultânîsi’nde 1909 yılına kadar beş vakit namaz kılmak mecburi idi. 1924 yılına gelindiğinde camisi kapatılıp depo yapılmıştır.
1927’de Galatasaray Sultânîsi’nin adı Galatasaray Lisesi olarak değişti ve Cumhuriyet devrimlerine uygun olarak eğitime başladı. Tenefüslerde Fransızca konuşma zorunluluğu kaldırılır ve genel kültür dersleri Türkçe verilmeye başlar. 1967’de okula kabul edilen kız öğrenciler için Feriye Sarayları hizmete açılır. Bir yıl sonra Mektebi Sultani’nin 100. Kuruluş Yılı Kutlamaları nedeniyle dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Charles De Gaulle liseyi ziyaret eder. 1975’de ise kurum, Anadolu Lisesi konumuna getirilir ve eğitim 8 yıl olur. Son olarak, 14 Nisan 1992’de Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand ile 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal arasında imzalanan protokolle ilkokul ve üniversite eğitimini de kapsayan Galatasaray Eğitim Öğretim Kurumu (GEÖK) hayata geçirilir. GEÖK, 1994 yılında Galatasaray Üniversitesi’ne dönüşür.
Galatasaray Lisesi, ülkemizde uzun yıllar batı kültür ve yaşayışının öncülüğünü yaparak; bu kültürün yerleşmesine çalışmış ve bu kültüre vâkıf kendi öz kültürüne yabancı insanlar yetişmesine sebeb olmuştur.