Her okuma yazma bilen kimse, günlük hayatında, ya bir kimsenin yazısayla karşılaşır, ya da kendisi birşeyler yazar. Bu yazılar roman, hikâye, bilim kitapları olacağı gibi, gazete ve dergi sayfalarında görülen makale, fıkra, sohbet, hâtıra cinsinden küçük çaplı yazılar, ya da postacının getirdiği bir mektup olabilir.
Hangi çeşitten olursa olsunlar, hepsinin üzerinde durduğu, işlediği bir konu vardır.
Konu, üzerine söz söylenen, yazı yazılan şeydir. Bu şey, ya bir eşyadır; ya da bir fikir, bir duygu, bir olaydır.
Eşya, kendi dışımızda gördüğümüz her şeydir: Ağaçlar, dağlar, ırmaklar, denizler, evler, hayvanlar, kuşlar, böcekler v.b…
Fikir, eşyanın zihinde aldığı şekildir. Meselâ denizden uzak bir yerde oturduğumuz halde, vapurdan söz açılsa, onu, kafamızda görür gibi oluruz. Yani vapuru gözümüzle değil, zihnimizle hakikate uygun bir şekilde görürüz. İşte vapur gibi, herhangi bir eşyanın zihnimizdeki şekline, fikir diyoruz.
Duygu, insanın eylemlerinin ve fikirlerinin dışında kalan şuurlaşmış duyumlarının tümüdür. Bunlar, heyecanlar, merhametler, sevinçler, korkular v.b. gibi şeylerdir.
Olay, eşyanın şekil; hayatın, belli akışının yön değiştirmesidir. Bulutun yağmur olup yere düşmesi; ırmağın taşıp etrafını basması; güneşin doğması ve batması; fakirin zengin, zenginin fakir olması; bir evin çökmesi, bir trenin devrilmesi; sel, deprem; mevsimlerdeki değişiklikler; nişan, düğün; doğum, ölüm v.b. gibi şeyler hep birer olaydır.
Sayılmıyacak kadar çok olan bu eşyalar, fikirler, duygular ve olayların herbiri bir konudur.
Çevremizde ve içimizde dönüp dolaşan bütün bu şeyler, bizi, ister istemez birtakım düşüncelere sürüklerler. Bu düşüncelerden herhangi birini seçer, yazımıza konu yaparız.
Ele aldığımız konuda şu niteliklerin bulunması gerektir:
- Konu, hem kendimizi, hem de okuyanları ilgilendirecek nitelikte olmalıdır.
- Hakkında birçok bilgimiz ve sezgimiz olmalıdır.
- İşlenmeye uygun bir nitelikte olmalıdır.
- Güttüğü maksat güçlü olmalıdır.
Bu nitelikleri taşıyan bir konu üzerinde kompozisyon yazmak kolay olur. Konunun daima orijinal olmasına dikkat etmek, herkesin işlediği konulardan kaçınmak lâzımdır. Eğer böyle hareket edilmezse, herkesin işlediği konu üzerinde meydana getirilen bir kompozisyonun orijinalitesini, okuyucuların farketmeleri güçleşir.
Konu, bir şeyin bütünüdür. Bunun parçalarına inmeye, kendi gözlemimize göre sınırlamaya, bir tema yakalamıya çalışmalıyız. Aşağıda birkaç konu gösterilmiştir. Siz de kendinize göre yeni konular bulmıya çalışınız.
- Evinizin bahçesini tanıtınız.
- “Türkler misafirsever bir millettir.” sözünün size düşündürdüklerini, üç paragraf içinde yazınız.
- Hayatınızda, annenize karşı yaptığınız güzel bir hareketinizi, iki paragrafta anlatınız.
- Duyduğunuz, ya da gördüğünüz bir kazayı anlatınız.
- En çok hangi araçla seyahat etmeyi seversiniz, niçin?
- Okumanın faydaları hakkındaki düşüncelerinizi, beş paragraf içinde yazınız.
- Hayatınızda, sizi en çok sevindirmiş olan bir olayı yazınız.
- Gazetelerden bir mizah fıkrası alarak, onun üzerinde kendi düşüncenizi yazınız.
- Seyrettiğiniz bir filmin konusunu özetleyiniz.
- Kış sporunun faydalarım belirten bir yazı yazınız.