Medhiye (Arpç.i.)
Bir kimseyi veya herhangi bir şeyi an övmek için yazılan şiir.
İslâmiyet’ten önce Cahiliyye devrinde Arablar arasında medhiye geleneği vardı. Daha sonra Emevi ve Abbasî saraylarında devrin en büyük şâirleri arasında medhiye yarışmaları düzenlenir, başarılı olanlar mükâfatlandırılırdı. İran Edebiyatı’nda medhiye geleneği Sasaniler devrinde başladı. Sasani hükümdarları, saraylarında, yaptıkları işleri manzum olarak anlatan, kendilerini övmekle görevli şâirler bulundururlardı. Gazne sultanları, özellikle Gazneli Mahmud, zamanının en meşhur İran şâirlerini sarayına topladı, onlara Sultanü’ş-şuarâ, meliku’ş-şuara gibi ünvanlar verdi.
Eski Türk edebiyatında ve özellikle Divan Edebiyatı’nda da medhiye geleneği önemli yer tutar. Ancak bizde medhiyecilik hiçbir zaman resmi bir görev olmamıştır. Fakat padişah veya diğer devlet büyüklerine medhiyeler yazılmıştır.
Medhiyelerde gerçek payı aranmaz, övülen kimsenin şahsiyetinde bulunmayan, ancak söz konusu olanın hoşlanacağı özellikler, kendisine izafe edilerek mübalağalı bir şekilde anlatılır.
Medhiyeler genellikle kaside tarzında yazılırlar. Ancak bu şart değildir. Gazel, mesnevi, terci ve terkib-i bend şeklinde de olabilirler. Medhiyelerin normal kasidelerden farkı, sadece fahriye bölümünden ibaret olmalarıdır.
Medhiyeler iki türlüdür: Birinci türde padişah, vezir, şeyhülislâm gibi zamanın ileri gelenlerini övmek için yazılanlar yer alır. İkinci tür medhiyelerde ise, başta Hülefâ-yı Raşidîn denilen dört halife, ya hep bir arada veya ayrı ayrı yahut diğer din ve tarikat uluları medhedilirler. Tarîkat erbabı şâirler tarafından “Pir” hakkında söylenen nefesler, kısmen besteli olup tekkelerde okunurlar.
Saz şâirleri, Allah ve Hz.Muhammed’in dışında şahıslar için yazılan övgü şiirlerine de medhiye ismi verirler ve bu tür şiirler, cönklere bu ad altında kaydedilirler.
Yaşayan kimseler için yazılan medhiyelerde gerçek payı aranmaz. Övülen kimsenin şahsiyetinde bulunmayan, ancak söz konusu olanın hoşlanacağı özellikler, kendisine izafe edilerek, abartılı bir şekilde anlatılır. Şair bu medhiyelerde ya şahsî menfaat sağlamak peşindedir veya medih hakkında yeni mefhum ve mazmunları yakalayarak hüner gösterme gayreti içindedir. Ölüler için yazılan medhiyelerde ise maddî bir menfaat söz konusu değildir. Burada şair ele aldığı şahsiyet hakkındaki samimi duygu ve düşüncelerini işler
Divan edebiyatında insah dışında, bina veya başka şeyler için de medhiye yazıldığı görülür.