Nokta ( . ) :
1) Nokta, bir fikri, bir duyguyu, bir isteği tam olarak anlatan söz dizisinin (cümlenin) sonuna konur. Örnek :
- Okuldan şimdi geldim.
- Arkadaşımla o meseleyi konuştum.
- Kendinden başkalarını da sevmek, insan olmanın şartlarındandır.
görüldüğü gibi, amaç tam olarak anlatılıp söz bitirilince, sonuna nokta konur. Yazıda, sonuna nokta konmamış olan bir cümle bitmiş sayılmaz.
2) Bazı tam olmıyan cümlelerin sonuna nokta konur.
Bu, çok zaman karşılıklı konuşmayı gösteren yazılarda kullanılır. Tiyatro, roman, hikâye, röportaj gibi eserlerde, şahıslar karşılıklı konuşturulur. Bu konuşmaların birçoğu tam cümle durumunda değildirler. Fakat birinin söylediği, Ötekinin söylediğiyle bağıntılı olduğu için, tam olmıyan bu cümlenin de ne demek istediği anlaşılır. Tam olmıyan bu cümleciklere ibare denir, sonralarına nokta konur. Örnek :
— Dün kitapçıya uğradın mı?
— Evet.
— Fizik kitabım getirtmişler mi?
— Sormadım.
— Neden?
— Akıl edemedim.
Bu konuşmalardaki “— Evet., — Sormadım., — Akıl edemedim.” gibi ibarelerden sonra nokta konur.
3) Bazı kısaltmalarda nokta kullanılır. Örnek :
- T.B.M.M. (Türkiye Büyük Millet Meclisi)
- T.C. (Türkiye Cumhuriyeti)
- v.s. (Ve saire)
- v.b. (Ve benzerleri)
- Alb. (albay)
- Dr. (doktor)
- Yrd. Doç. (yardımcı doçent)
Bu şekildeki kısaltmalarda nokta, önüne geldiği harften sonraki harflerin yerini tutar. Yalnız bütün kelimeleri, ya da isim gruplarını isteğimize ve keyfimize göre kısaltamayız. Kısaltılan şeyin aslının ve kısaltılmış şeklinin, herkesçe bilinmesi ve kullanılır olması gerekir.
4) Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur. Örnek :
- 3. (üçüncü)
- 15. (on beşinci)
- II. Mehmet, (İkinci Mehmet)
- XVII. Asır (On yedinci asır)
Uyarı: Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında.
5) Madde numaraları veya harflerinden sonra nokta konur. Örnek :
Derslerde başarı sağlamanın üç şartı vardır:
- 1. Devamlı çalışmak
- 2. Programlı çalışmak
- 3. Ödevleri günügününe yapmak
- a. Devamlı çalışmak
- b. Programlı çalışmak
- c. Ödevleri günügününe yapmak
6) Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Örnek :
- 29.5.1453
- 29.X.1923
Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:
- 29 Mayıs 1453
- 29 Ekim 1923
7) Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Örnek :
- Tren 09.15’te kalktı.
- Toplantı 13.00’te başladı.
Tören 17.30’da, hükûmet daireleri kapandıktan yarım saat sonra başlayacaktır. (Tarık Buğra)
8) Bibliyografik künyelerin sonuna konur. Örnek :
Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.
9) Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur. Örnek :
- 326.197
- 49.750.812
- 28.434.250.310.500
10) Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır. Örnek :
4.5=20