Şaman
Şamanizm adı verilen inanca mensup kavimlerde, ruhlarla insanlar arasında, aracı rolü oynayan din adamına verilen addır.
Büyücü, sihirbaz manâsına gelen “Şaman” kelimesi, Kuzey-Asya’da yaşayanlar arasında, sadece Mançu-Tunguz’lar tarafından kullanılır. Kelimenin menşei konusunda farklı görüşler vardır. Kelimenin aslının Mançuca veya Moğolca olduğunu söyleyenler olduğu gibi Sanskritçe olduğunu ileri sürenler de vardır. Türk kavimleri şamanlarına genellikle Kam demektedirler. Kalmuklar, erkek şamanlarına bö, böge, Kırgız-Kazaklar ise bakşı, baksı demektedirler. Şamanizmin dünya telakkisine göre, bütün âlem, iyi ve kötü ruhların tesiri altındadır. İyi ruhlarını insanlar için faydalı ve hayırlı tesirlerini devam ettirmek, kötü ruhların ise, her türlü fenalıklarından kurtulmak için onlarla temasa geçmek gerekmektedir. İnsanlar ise, ruhların tabiatlarını, onlarla, hangi yolla ilişki kurulacağını bilemezler. Bunu ancak şamanlar yapabilir. Şamanın başlıca vazifesi, ruhlarla temas etmektir. Bunu da ancak özel kabiliyeti olanlar yapabilir. Bunun için şaman olacakların mutlaka bir takım eğitim ve öğretime tabi olmaları gerekir. Şamanlık mesieği irsidir. Küçük yaşlarda, çeşitli sara nöbetleri ile kendini belli eder. Alâmetler belirdikten sonra, şaman olmak istemeyen kimse ya delirir yada genç yaşta ölür. Şaman, mesleğindeki gücü atalarından alır. Bu yolla davulu idare etmeyi, makamla dua okumayı, ruhları çağırmayı öğrenir. Çeşitli ayinlerle ilgili bilgiyi, oymağın tecrübeli ihtiyarlarından, ayrıca bilgili bir şamandan ders almak sureti ile öğrenir. Şaman oluş bir merasimle kutlanır. Şamanlar, ak şaman ve kara şaman olmak üzere iki kısma ayrılır. Ak şamanlar, sadece göğe ve gökteki aydınlık âlemin hakimi olan Ülgen ile oradaki iyi ruhlara şamanlık ederler. Kara Şamanlar ise, yalnızca yer altındaki korkunç ruhun temsilcisi Erlik ve ona bağlı kötü ruhlar için tiren yaparlar. Şamanlar ayinde hususi bir elbise giyerler. Ayin esnasında davul kullanırlar. Şaman görevini yaparken, bir takım yardımcı ruhlardan yararlanır. Şamanın yaptığı başlıca işler şunlardır, kehanette bulunmak, büyü yapmak, kurban kesmek. Aslında şamana ancak, ruhlarla temasa geçilmek suretiyle halledilebilecek zor meselelerde müracaat edilir. Ayrıca hastalıkların tedavisinde de şamana müracaat edilir.