Şirk
Arabça ortak koşmak, ortaklık manâsına gelen bir mastardır. Bu manâda ortağa şerik adı verilir. Istılah olarak Allah gerek zatında ve gerekse sıfatlarında ortak koşmak manasını ifade eder. İstılahta Şirk, Tevhid’in zıddıdır.
Kur’ân-ı Kerîm’in ifadesine göre şirk pek büyük bir günâh ve zulümdür (K. 31/13). Allah’ın kendisine şerik koşulmasını asla affetmiyeceğini. diğer günâhları, dileyeceği kimseler için affedeceği bildirilmiştir (K.4/ 48).
Şirkin bazı çeşitleri bulunmaktadır:
- Şirk-i istiklâl: Putperestlerde, mecusilerde ve bütün çok Tanrılı dinlerde görülen tarzda müstakil varlıklar halinde birden fazla ilâh kabul etmek.
- Şirk-i teb’iz: Allah’ın varlığını kabul yanında onun birden fazla varlıktan terekküb ettiğine inanmak. Hıristiyanların teslis inancı bu nevi bir şirktir. Allah’tan başka bazı varlıkların bir kısım uluhiyyet sıfatlarının var olduğuna inanmaktır.
- Şirk-i takrib: Allah’ın birliğine inanmakla birlikte, Allah katında bazı varlıkların bir takım aracı, şefaatçi olduklarına inanılan putlar kabul etmek. Veseniyye yahut putperestlik denen bu nevi Kur’ân-ı Kerîm’in birçok âyetinde kınanmıştır.
- Şirk-i taküd: Sırf başka birini taklid ederek Allah’tan başka varlıklara ibadet ve itaat edenlerin şirki. İnsanların kendi aralarından bazılarını Rabb ittihaz ederek onların emir ve nehiylerine uymalarıdır. Kur’ân-ı Kerîm’de Yahudilerin kendi Hahamlarını, Hıristiyanların da Rahiplerini Allah’tan başka birer Rabb edindikleri, yani Allah’ın emir ve yasaklarını bırakarak onun yerine bu adamlara itaat ettikleri bildirilmiştir.
- Şirk-i esbab: Hakiki müessirin Allah değil de tabiattaki eşya olduğuna inanmak. Tabiata tapanların şirki bu nevidendir.
Şirk-i Celî
Açık, meydanda, ortada olan şirk. Şirk nevilerinin alenen gerçekleştirilmiş şekli.
Şirk-i Hafî
Gizli şirk. Sırf Allah rızası için yapılması gereken ve Allah’ın zatına mahsus olan ibadet, taat, gibi davranışları Allah için değil de gösteriş için, riya için insanlar görsün ve beğensinler diye, Allah’ın rızasının dışında maddi menfaatler için ifa etmek. Şirkin bu gizli-kapalı şekli Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle beyan edilmiştir: “Kendi heves ve arzularını mabud edinen kimseyi gördün mü?..” (K.25/43)
Allah’a şirk koşan kimseye müşrik adı verilir.