Şuûbiyye
Emeviler döneminde mevali adıyla anılan Arap olmayan Müslümanlar Araplarla eşit sayılmıyordu. İdarenin bu tutumu Arap olmayan Müslümanları İslamın öngördüğü eşitliğin gerektirdiği hakları almak için mücadeleye yöneltti. Böylece ortaya çıkan muhalefet hareketi Emevilerin devrilerek Abbasilerin iktidara gelmesinde rol oynadı. Abbasiler döneminde İranlılarla Türkmenlerin önemli haklar kazanmasından ve idari kademelerinde önemli görevler üstlenmelerinden sonra Şuubiye hareketi kültürel bir nitelik kazandı. Özellikle İranlılar arasında süren hareket eski İran kültürünün canlandırılmasında ve Farsçanın edebiyat dili olarak gelişmesinde etkili oldu.
İslâm dünyasında Arab (Emevi ve Abbasi) hakimiyetinin söz konusu olduğu devirlerde zaman zaman ve yer yer bu akım görülmüş ve Meymun el-Kaddah gibi (bazı tarihçilere göre bizzat Muhammed b. İsmail) bazı İsmâîliyye mezhebi imamlarının davranışlarında etkisini göstermiştir.