Taberî (839-923)
Ebû Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberî. Meşhur İslâm tarihçisi ve müfessir. Taberistan’ın Amul şehrinde doğdu. Oldukça varlıklı olan babasının kendisine tanıdığı imkânlarla, ilim tahsili gayesiyle, İslâm ilim dünyasının merkezlerini gezdi. Zamanının çoğunu ders vermek ve kitap yazmakla geçirirdi. Rahat çalışabilmek için, kadılık makamı dahil, kendisine teklif edilen bütün yüksek gelirli memuriyetleri reddetti. Asıl çalışma sahaları olan tarih, tefsir, fıkıh ve kıraatten başka şiir, lügat, sarf, nahiv, ahlâk, riyaziye ve tıb ile de meşgul oldu.
Eserleri tam olarak zamanımıza kadar gelmemiştir. Halbuki “Mucemü’l-üdeba” da onbeş yaşından seksenaltı yaşına kadar, ortalama her bir gün için, ondörtyapraklık bir eser yazdığı yazılıdır. Eserlerinin çoğu kaybolmasına rağmen, Onun Kur’ân Tefsiri elimizdedir. Kısaca Taberî Tefsiri diye anılan “Câmiul-Beyân an Te’vili Kur’ân’ ‘isimli tefsiri, kendisinden sonra gelen tefsircilerin faydalandıkları bir eserdir. Bu gün, İslâmî ilimler sahasında yapılan tarihî araştırmalar için kıymetli bir kaynaktır. Hz. Peygamber, ashab ve seleften gelen tefsire dâir haberleri kaybolmaktan kurtarmıştır. Yine kendisinden önce yazılan ve bize kadar gelemeyen bazı tefsirler de, onun aktarmasıyla kısmen olsun bize ulaşabilmişlerdir. Dirayetten ziyade rivayete dayanır. Fakat isnadda titizlik göstermediği için, içinde isrâiliyyât vardır.
Önemli bir diğer eseri de, dünya tarihine dair yazdığı “Tarihul-Ümem ve l-Mülûk” tür. Eser hilkatten başlayarak 915 yılına kadar gelir. İslâm tarihinin en önemli kaynağıdr. Birçok zeyiller yazılmıştır. Kendisinden sonra yaşamış tarihçilerin başlıca kaynakları arasında yer alır. Olaylar kronolojik sıraya göre anlatılır.
Eser, Osmanlılar zamanında Hüsameddin Çelebî tarafından Türkçe’ye çevrilmiş, İstanbul ve Mısır’da basılmıştır.
Konunun kapsamlı içeriği:
İbn-i Cerir Taberi Hayatı, Çalışmaları, Eserleri