Üstben
Üstben, (Fransızca sur-mol, İngilizce su-perego, super-ego;(dikey vertigal)) Bir kişilik şemasında, planında kişiliğin en yüksek merciisi. Ben’e karşı bir denetleyici ya da bir yargıç rolünü oynar, es’ten gelen isteklerin ben tarafından ya olduğu gibi ya da bazı değişikliklerle kabülüne izin verir ya da tümüyle geriye çevirilmesini buyurur. “Tüm ahlâki kısıtlamaların temsilcisi, mükemmelik yolundaki çabaların savunucusudur.” (Freud, Bütün Eserleri)
Bilinçdışında etkinliğini sürdürür. Ahlaksal bir yasanın savunucusu, aynı zamanda ilgili yasaya uyulup uyulmadığının denetleyicisidir. Oedipus Kompleksi‘nin kaybolmasıyla ortaya çıkar. Çocuk zamanla yasak ödipal (Oedipus Kompleksi’yle ilgili olan) doyumundan el çeker, anne ve babasıyla özdeşleri ve yasakları bir içyansıtımla kendisine mal eder. Diğer yönden, eğitimle medeniyet yaşamının, ahlak, vicdan, vb. gerekleri üstben kapsamına girer. Çocuklarda üstben’in kuruluşunda anne ve baba değil, onların üstben’leri model alınır. Böylece üstben, geleneğin taşıyıcısı işini görür.
Melanie Klein‘a göre çocuklarda henüz gelişimin oral evresinde bir üstben oluşur.
R. Spitz‘e göre üstben’in oluşumu çocukluğun daha öncelerinde başlar. Üstben ile o (es, id) arasındaki çatışmaları bazı nevrozlarda, örneğin fobilerle saplantı nevrozlarındakinden daha büyük bir rol üstlenir.
Gündelik yaşamımıza özgü kısa bir tanım yapacak olursak; “Ahlak ve ahlaki ölçüm, analiz, kısıtlamaların, vicdan vb. kavramların simgesi, yöneticisidir.”