Ağyar. Genellikle mâsivâ karşılığı olarak kullanılan bir tasavvuf terimi.
Güncel Türkçe Sözlük‘te: Başkaları, yabancılar, eller: “Kendini nasıl müdafaa edebilip yâr ve ağyar nazarında parlayacak.” –N. Hikmet.
“Başka, el, yabancı” mânasına gelen gayr kelimesinin çoğuludur. Allah’a gönül veren âşıklar için Allah yâr. mâsivâ ağyardır. Sevenin, sevgilisine ulaşabilmesi için ağyarı ve mâsivâyı aradan çıkarması lâzımdır. Âşıkla maşuk arasına, yabancının girmesi, üns ve huzur halini yok edeceğinden sûfîler sürekli olarak mâsivâdan kaçar, ağyardan yakınır, hatta nefret ederler; çünkü ağyarı yâre rakip kabul ederler. Bu arada kendi benliklerini de ağyardan sayarlar. Allah, kendine dost olarak seçtiği velîleri ağyarın gözünden saklamıştır. Nitekim kudsî bir hadiste,
“Velîlerim kubbelerimin altındadır, onları benden gayrisi bilemez” buyurulmuştur.
Süfıler, bilhassa tarikat mensupları hususi bir zümre olduklarını ileri sürerek kendilerinden olanlara ihvan, âşinâ, diğerlerine de ağyar gözüyle bakmışlardır. Bu anlamda ağyar yerine dîgerân ve bigâne sözleri de kullanılmıştır. Zıd (ezdâd) ve garib kelimeleri de aynı mânayı ifade eder. Tasavvuf ve tarikat strrîlik esasına dayandığı için, sûfîlerin ve tarikat ehlinin arasına yabancıların girmesi genellikle pek hoş karşılanmaz. Çünkü yabancıların (ağyar) bulunduğu meclislerde safa ve manevî zevk hali tam gerçekleşmez, bast ve keşf hali ortaya çıkmaz. Cüneyd-i Bağdâdrye göre süfıler bir ailenin fertleri gibidir, aralarına ağyar giremez. O, tasavvuf ilmini öğrettiği yerlere yabancıları almazdı. Abdullah-ı Ensâri’ye göre bigânelerle sohbet etmek doğru değildir; sıkıntı meydana getirir ve tutukluğa sebep olur.
Nitekim Bâyezîd-i Bistâmî bir mecliste huzursuzluk duymuş, sebebi araştırılınca da orada bir yabancının bulunduğu anlaşılmıştı. Ubeydullah Ahrâr’ın. sohbet meclisinde bir müridine,
“Senden yabancılık kokusu geliyor” dediği, onun da üstündeki elbisenin bir ağyara ait olduğunu itiraf ettiği nakledilir. Süfıler yalnız ağyardan değil, onlara ait eşyalardan bile rahatsız olurlar.
Diyanet İslam Ansiklopedisi