Emir Abdülkâdir el-Cezâirî Hareketi
Cezayir’in batısında Fransız sömürgeciliğine karşı Emir Abdülkâdir’in (ö. 1883) başlattığı hareket, kabilelerin Fransızlara karşı koymak istemelerinden doğdu. Babası tarafından bu harekete önderlik yapması için görevlendirilen Abdülkâdir, 1832’de Oran ve MuaskeF kabilelerinin bağlılıklarını temin ederek mücadeleyi başlattı. Ulemânın desteği ile bölgedeki otoritesini daha da güçlendirerek elinde bulunan kuvvetlerle düzenli bir ordu kurmayı başardı. Abdülkâdir mücadelesini iki safhada sürdürdü. 1832’den 1839’a kadar devam eden ilk devre, bir dizi silâhlı mücadele ve düşmanla taktik icabı yapılmış bazı antlaşmaları ihtiva eder; bunlardan Tafna Antlaşması’yla Cezayir’in üçte ikisini hâkimiyetine aldı. 1839’dan 1847’ye kadar olan ikinci devrede ise Fransızlar’la devamlı çarpışma halinde bulundu ve bu yüzden kurulması düşünülen devlet fikri gerçekleştirilemedi. Fransızlar’ın devamlı saldırıları karşısında Abdülkâdir Fas sultanına sığındı. Cezayir’de 1845’te Muhammed b. Abdullah’ın başlattığı direnişi fırsat bilerek tekrar ülkesine dönen Abdülkâdir 1847’de Fransızlar’a yenik düşüp esir alınmasına kadar mücadelesine devam etti.
Diyanet İslam Ansiklopedisi