Aksırma, Hapşırma. İslam muaşeret adabında karşılıklı duaya vesile olan fizyolojik bir olay.
Aksırma,burun yollarında gelişen ve beyincikteki reflekse bağlı olarak ağızdan ve burundan soluk boşalmasını sağlayarak burundaki yabancı maddeleri temizleyen,esnemenin aksine insanda zindelik meydana getiren bir hadise olduğundan sağlık belirtisi kabul edilmiş ve İslam’da bazı muaşeret kurallarına bağlanmıştır.
Hz. Peygamber üçe kadar aksırmanın sağlık, fazlasının ise nezle belirtisi olduğunu söylemiştir.
Aksırma Allah’ın sevip lutfettiği bir nimet olduğu için her nimet gibi ona da şükretmek gerekmektedir.Bunun için aksıran kişi ya elhamdülillah veya elhamdülillahi ala külli hal demelidir.Bu ifadenin yerine Fatiha’yı sonuna kadar okumanın sünnette yeri bulunmadığı gibi aksırdıktan sonra kelime-i şehadet getirip peşinden hamdetmek ve dinen mekruh sayılmıştır.Aksırırken ağzı elle veya mendille kapatmak sünnettir.
Aksıran kişinin elhamdülillah demesi halinde yanında bulunanlardan birinin ona yerhamükellah (Allah sana rahmetiyle muamele etsin) diye dua etmesi, İslâm’ın muaşeret kurallarından sayılmıştır. Buna teşmîtü’l-âtıs denilmektedir. Hatta teşmît. müslümanın müslüman üzerindeki hakla nndan kabul edilmiş ve bu hakkın dünyada yerine getirilmediği takdirde kıyamet gününde talep edileceği bildirilmiştir. Aksırdığı halde hamdetmeyen ile hutbe okunurken aksırana karşılık vermek gerekmez. Ehl-i kitaptan olanlara ise “Yehdîkümullah ve yuslih bâleküm” (Allah sizi doğru yola iletsin, halinizi düzeltsin) diye karşılık verilir. Bir rivayete göre de bu sonuncu dua, teşmîtin karşılığı olarak aksıran tarafından yapılır. Aksıranın “Yağfirullahu lenâ ve leküm” (Allah bizi de sizi de bağışlasın) şeklinde karşılık vermesi de uygundur. Namazda aksıranın sessizce hamdetmesi namazı bozmamakla beraber, aksıran birine namaz kılmakta olanın karşılık vermesi namazı bozar.
Müslümanlar arasında sevgi ve bağlılığın yaygınlaşmasına ve Allah’ın rahmetine vesile olan teşmîtin Hz. Âdem’den bu yana gelenekleşmiş bir muaşeret kaidesi olduğu söylenebilir. Nitekim Beyhakî’nin rivayet ettiği ve İbn Hibbân’ın da sahih kabul ettiği bir hadise göre. Allah Teâlâ Âdem’i yaratınca Âdem aksırmış, ona “Elhamdülillah” demesini ilham etmiş ve Âdem’e “Yerhamükellah” diyerek karşılıkta bulunmuştur. Anlatılan şeklin dışında kalan uygulamaların, meselâ aksırana “Çok yaşa!” demenin, onun da “Sen de gör!” diye karşılık vermesinin İslâmî teşmît ile bir ilgisi yoktur.
Diyanet İslam Ansiklopedisi