Hipotalamus, beyinde talamusun altında bulunan ve üçüncü ventrikülün tabanını oluşturan önbeyin bölgesidir. Küçük nukleuslardan oluşur ve en mühim görevlerinden birisi hipofiz bezi aracılığı ile beyin ve endokrin sistem arasındaki bağlantıyı sağlamaktır.
Tüm omurgalılarda bulunur. İnsanda, kabaca bir badem şeklindedir. Memelilerde beyin merkezleri arasında ilinti sağlar. Vücut sıcaklığı mekanizmasını, sempatik sinir sistemini ve hipofizin çalışmasını denetler. Susama, acıkma hislerinin merkezi olup vücut ısısını ve kan basıncını ayarlar. Ayrıca ürettiği RF maddesi ile hipofizi uyarır. İç denge hipotalamus ile korunur. Karbonhidrat-yağ-protein metabolizmasını dengeler. Hipofiz, alt uç kısmında küçük bir yuvarlak durumundadır. Hipofiz arka lobunun salgıladığı antidiüretik hormon ile oksitosin denen madde hipotalamusta yapılıp hipofize aktarılmaktadır. Duyguların fiziksel temeli de hipotalamus tarafından oluşturulmaktadır.
- nörendokrin konrol
- vücut ısısnın düzenlenmesi
- beslenme
- cinsel davranış
- korku ve nefret(defansif davranış)
- vücut ritminin kontrolü (gece gündüz)
Girdiler
Hipotalamus insanlarda kompleks bir bölgededir ve küçük nükleusları bile mühim görevler yüklenmiştir. Örneğin, paraventriküler nükleus, hipofize bağlı olan oksitosin ve vazopressin nöronlarına sahip olmanın dışında ACTH ve TSH salınımını, gastrik refleksleri, anne davranışını, kan basıncını, beslenmeyi, bağışıklık sistemini ve vücut sıcaklığını da düzenler.
Hipotalamus, pekçok davranışsal ve hormonal sirkadyen ritmi, nöroendokrin çıktıları, homeostatik mekanizmaları ve önemli davranışları koordine eder. Bu sebeple çok sayıda iç ve dış uyarana cevap vermek zorundadır. Buna yönelik olarak da merkezi sinir sisteminin çoğu yeri ile zengin bir bağlantı içindedir. Beyin sapının retiküler formasyonu ve otonomik bölgeleri ile limbik sistem (özellikle amigdala, septum, Broca’nın diyagonal bandı, olfaktör ampuller ve serebral korteks) bu yerler arasındadır.
Hipotalamus şunlara duyarlıdır:
- Işık: Sirkadyen ve mevsimsel ritimleri düzenlemek açısından gün uzunluğu ve fotoperiyot
- Feromonlar gibi kokusal uyaranlar
- Gonadal steroidler ve kortikosteroidler dahil steroidler
- Kalp, mide ve üreme organlarından kaynaklanan ve nöral yolla taşınan uyaranlar
- Otonomik girdiler
- Leptin, anjiyotensin, insülin, hipofiz hormonları, sitokinler, plazma glükoz konsantrasyonu ve ozmolarite gibi kan kaynaklı uyaranlar
- Stres
- Mikroorganizmalar