Buçuktepe İsyanı/Vak'ası Tarihi, Olayları, Sonuçları, Hakkında Bilgi

Buçuktepe Vak’ası, 1446’da Edirne’de vuku bulan ve II. Mehmed’in birinci saltanatından uzaklaştırılmasına sebep olan ilk yeniçeri ayaklanması.

II. Murad 1444’te Macarlar’la ve Karamanoğulları ile barış antlaşmaları im­zalamış, böylece devleti batıda ve doğu­da emniyete aldıktan sonra hayatta ka­lan tek oğlu Şehzade Mehmed lehine tahttan feragat etmiş ve Manisa’ya çe­kilmişti. II. Mehmed o sırada henüz on iki yaşlarında idi. Dîvân-ı Hümâyun ise Vezîriâzam Çandarlı Halil Paşa, Rumeli Beylerbeyi Hadım Şehâbeddin Paşa, Za­ğanos Mehmed Paşa, Samca Paşa ve Kazasker Molla Hüsrev’den teşekkül edi­yordu. Fakat II. Murad’ın bu inziva ha­yat çok sürmedi. Macarlar Osmanlı tah­tına çocuk denecek yaşta birinin geçme­sini fırsat bilerek, Karamanoğlu’nun da tahrikiyle, on yıllığına imzalanmış Sze-gedin Antlaşması’nı  bozarak Osmanlı Devleti’ne savaş açtılar. Macarlar’a başta pa­palık olmak üzere Eflak ve Sırp prenslikleriyle Alman ve İtalyanlar da katıldı ve böylece Avrupa’da büyük bir Haçlı kuvveti toplandı. Haçlılar’ın Bulgar top­raklarını yağmalayarak Varna’ya kadar gelmeleri üzerine Osmanlı vezirleri II. Mehmed’in başkanlığında toplanıp Sul­tan Murad’ı tekrar iş başına getirmeye karar verdiler. Sultan Murad bir rivayete göre Edirne’de tahta çıkmış, daha doğ­ru olan bir başka rivayete göre ise sa­dece Osmanlı ordusuna kumanda etmiş, II. Mehmed Varna Savaşı sırasında pa­dişahlığını korumuş ve Halil Paşa ile bir­likte Edirne muhafazasında kalmıştır. Haçlı kuvvetlerine karşı kazanılan Varna Zaferi’nden sonra Sultan Murad bir süre Edirne’de kalmışsa da tahta geçmediği anlaşılmaktadır. Çün­kü bu sırada İslâm ülkelerine gönderi­len bazı fetihnameler II. Mehmed adına yazılmış, gelen cevapnâmeler de yine onun adına gelmiştir.

O sıralarda Edirne’de II. Murad ile oğ­lu Sultan Mehmed’i tutan devlet adam­ları arasında büyük bir anlaşmazlık var­dı. Vezîriâzam Çandariı Halil Paşa ve ye­niçeriler Osmanlı tahtında Sultan Murad’ı görmek İsterken Şehâbeddin, Zağanos ve Saruca Paşa gibi vezirler II. Mehmed’i tutuyorlardı. Çandarlı’nın barışçı politi­kasına karşılık rakipleri genç padişahı fetihlere, özellikle İstanbul’un fethine teşvik ediyorlardı. Bu sebeple II. Murad oğluna ve onu teşvik eden vezirlere bir ihtarda bulunmak zorunda bile kalmış­tı. Bu arada Halil Paşa II. Murad ‘ı tekrar Osmanlı tahtına geçirmek için planlar yapıyordu. Hatta veziriazamın genç hü­kümdarı kolayca kandırarak Varna Zaferi’nin ardından nezaketen babasına taht teklifinde bulundurduğundan bile söz edilir. Güya II. Murad bu teklifi na­sıl olsa kabul etmeyecek ve yine II. Meh­med Osmanlı tahtında kalacaktı. Bir baş­ka rivayete göre ise II. Murad Varna Seferi’nden veya bir avdan dönerken as­kerle görüşmüş ve onların kendisini is­tediklerinden emin olduktan sonra ikin­ci defa saltanatı kabul etmiştir.

II. Mehmed’in birinci saltanatından çekilmesinin asıl sebebi olan ve tarihle­re Buçuktepe Vak’ası olarak geçen olay da yine bu sırada Edirne’de çıkmıştır. Osmanlı tarihinde görülen bu ilk yeniçe­ri ayaklanmasının zahirî sebebi, Osman­lı para birimi olan akçenin ayarının dü­şürülmesidir. Çünkü bu ilk para ayarla­ması askeri ve piyasayı zarara sokmuş­tu. Kaynakların bildirdiğine göre aylar­dır maaşlarını alamayan yeniçeriler pa­ranın değerinin düşürülmesinden rahat­sız olmuşlar ve isyan çıkarmışlardır. Ru­meli Beylerbeyi Hadım Şehâbeddin Pa-şa’nın evini yağmalamışlar, bu arada Şehâbeddin Paşa II. Mehmed’in sarayına sığınarak canını zor kurtarabilmiştir. Ye­niçeriler daha sonra şehrin doğusunda­ki tepeye çekilmişlerdir. İsyan, yeniçeri maaşlarına yarım (buçuk) akçe zam ya­pılarak yatıştırılmış ve o zamandan beri bu tepe Buçuktepe adıyla anılmıştır. İsyancılar bu şekilde yatıştırılmışsa da as­ker artık genç padişahtan yüz çevirip ba­basının hükümdar olmasını istemiştir.

Öte yandan Buçuktepe Vak’ası’nın II. Mehmed’i tahttan uzaklaştırmak için Çandarlı Halil Paşa tarafından tertiplen­miş olduğu yolunda kuvvetli deliller var­dır. Çünkü bu olayda doğrudan Çandarlı’nın baş rakibi ve genç padişahın birin­ci adamı Şehâbeddin Paşa hedef alınmış, böylece Sultan II. Mehmed’in tahtı tehlikeye düşmüş ve Edirne’de bir ikti­dar boşiuğu doğmuştur. Bunun üzerine Çandarlı’nın gizlice gönderdiği haberle 1446’da Edirne’ye gelen II. Murad ye­niden Osmanlı tahtına çıkmış, Şehzade Mehmed de yanında güvenilir adamları olduğu halde Manisa’ya dönmüştür.

Osmanlı tarihinde Buçuktepe Vak’ası ile asker ilk defa politikaya alet edilmiş ve bundan böyle yeniçerilerin nüfuzu sü­rekli artmıştır.

Edirne’de halen aynı adı taşıyan ma­hallenin biraz dışında kalan Buçuktepe mevkiinde şehir mezarlığı bulunmakta­dır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi