Çargah, Türk müsikisinde bir perde ve basit makamın adı.
Çargah perdesi.Türk musikesinde bir nota. Portenin, sol anahtarına göre üsten ikinci boşluğunun içine yazılan do notasının adıdır. Bir oktav (sekizli aralığı) tizindeki do notasına “tiz çargâh perdesi”, bir oktav pestindeki do notasına da “kaba çargâh” perdesi denir.
Çargâh Makamı. Aralıkları bakımından tamamen bir Fisagor dizisi olan çargâh makamı dizisi, Arel-Ezgi nazariyatına göre Türk mûsikisinin ana dizisidir. Bu dizi, çargâh veya kaba çargâh perdesi üzerindeki bir çargâh beşlisine bir çargâh dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.
Kaba çargahta çargah beşlisi Kastta çargah dörtlüsü Bu makamın dizisinde sesler tabii olup herhangi bir arıza ile değiştirilmediğinden nota yazımında donanımına hiçbir işaret konmaz. Makamın güçlüsü rast veya gerdaniye perdesi, durağı İse çargâh veya kaba çargâh perdesidir. Bu arada çargâh perdesinin bütün sekizlilerinin bu makam için durak olabileceğini belirtmek gerekir. Çıkıcı veya inici-çıkıcı olarak seyreden çargâh makamı, durak perdesi üzerindeki beşlinin simetrik olarak tiz durak üzerine veya güçlü üzerindeki dörtlünün yine simetrik olarak durak altına göçürülmesi suretiyle genişler. Makamın esas yapısında olmamakla beraber çargâh perdesi üzerinde bir hicaz dörtlüsü göstermek geçki olarak âdet olmuştur.
Çargâh makamı, bu dizi ve işaret edilen özellikleriyle Türk halk mûsikisinde kullanıldığı halde klasik mûsikide pek kullanılmamıştır. Dinî mûsiki başta olmak üzere klasik mûsikide kullanılan çargâh makamı dizisi ise “çargâhta bir zirgüleli hicaz dizisi’nden ibarettir.
Gerek Arel gerekse Ezgi’nin, fazla kullanılmayan bu diziyi ana dizi olarak kabul etmelerinin sebeplerinden biri, sadece tanîni ve bakiye aralıklarından meydana gelen bu dizideki seslerin herhangi bir değiştirme işareti taşımamalarıdır. Dolayısıyla bu aralıklar, Türk mûsikisindeki diğer özel aralıkların elde edilmesine de en elverişli olanlardır. Ayrıca basit makamların hepsinin bu dizinin bütün sesleri üzerine göçürülme imkânı olması da çargâh dizisinin ana dizi sayılmasının sebepleri arasındadır. Ancak çargâh dizisinin ana dizi olarak kabul edilmesi, Türk mûsikisinde ana dizinin hangisi olduğu konusunda günümüze kadar süren birtakım tartışmalara yol açmıştır.
Çargâh makamı dizisi, pest ve tiz bütün sekizlileri de dahil olmak üzere şu yedi perdeye göçürülemez: Hicaz, hisar, dik acem, şehnaz, dik şehnaz, dik sünbüle, tiz dik buselik.
Çargâh ayrıca klasik Azerbaycan mûsikisinde bir makam ve on iki destgâhtan birinin de adıdır.
Diyanet İslam Ansiklopedisi