Ferahnak.Türk mûsikisinde bir birleşik makam.
Dizisini ilk defa ünlü mûsiki bilgini Abdülkâdir-i Merâgî’nin tertip ederek kullandığı bu makam çok sonraları musikişinas Şâkir Ağa tarafından adlandırılarak belirlenmiş ve ilk örneklerini de Şâkir Ağa ile Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi vermiştir. Dizisi nevada rast beşlisinin, nîm hicazda hicaz dörtlüsünün, segahta ferahnak ve dügâhta rast beşlisinin, ırakta yani yerinde ferahnak beşlisinin birbirine eklenmesinden meydana gelmiştir.
Nota yazımında donanımına fa ve do bakiye diyezleri yazılır, gerekli değişiklikler ise eser içerisinde gösterilir. Yedeni, portenin 1. çizgisindeki bakiye diyezli mi (acemaşiran) perdesidir. Makamın güçlüsü, üzerinde rast çeşnisiyle yarım karar yapılan neva perdesidir. Ancak bazı bestekârların bu çok renkli makamı daha parlak bir hale koymak için eserlerinde güçlü olarak eviç perdesini kullandıkları görülmektedir. Bu durumda tabii olarak tiz durak eviç perdesi üzerinde bir seyir alanına ihtiyaç doğmaktadır. Bunu sağlamak için de durak perdesindeki ferahnak beşlisi simetrik olarak tiz durak eviç perdesi üzerine göçü-rülür. Ancak bu tarz ferahnak eserlerin eviç makamına benzemesi ihtimali fazla olacağından bakiye diyezli mi acem perdesinde fazla ısrar edilmeksizin orta bölgedeki çeşnilere geçilmeli ve hemen hüseynî perdesiyle nevada rast çeşnisi gösterilmelidir. İnici bir seyir takip eden makamın durağı ırak perdesidir.
Ferahnak makamında yukarıda zikredilen yarım kararlar dışında ayrıca hüseynîde bûselikli, nîm hicazda hicazlı, segahta ferahnâklı (bazan eksik ferahnakti), buselikte uşşak-nişâbur veya acemli hüseynî dizisiyle, dügâhta ve yegâhta da rastlı asma kararlar yapılır. Burada makamın içinde, yegâh ve dügâh perdelerinde olmak üzere iki rast dizisinin oluştuğu dikkati çekmektedir.( Bunlardan dügâhtakini “yaklaşık rast dizisi” olarak nitelendirmek mümkündür)
Yegâhta bu rast dizisi ve dügâhtaki dizinin üst bölgesi olan nevadaki rast beşlisi sebebiyle bazı eski nazariyat kitaplarında ferahnak makamı, “yegâh makamının icrasından sonra ırak perdesinde karar vermek” şeklinde tarif edilmişse de bu makam, yegâha bağlı olmayan ve değişik çeşnileri içeren başlı başına bir makamdır. Ayrıca yegâh makamında, dügâh üzerinde uşşak çeşnisi esas olduğu halele ferahnak makamında bu perde üzerinde makamın karakteristiği olan rast çeşnisi yer alır.
Ferahnak makamına örnek olarak Rifat Bey’in Mevlevi âyini, Zeki Mehmed Ağa’nın zencîr usulündeki peşrevi, Şâkir Ağa’nın ağır çenber usulünde, “Meyi eder bu hüsn ile kim görse ey gül-fem seni” mısraı ile başlayan birinci bestesiyle ağır düyek usulünde. “Bir kerre bakmadın dil-zarın figânına” mısraı ile başlayan şarkısı, Hammâmîzâde ismail Dede Efendi’nin zencîr usulünde, “Figân eder yine bülbül bahar görmüştür” mısraı ile başlayan ikinci bestesi, Zekâî Dede’nin devr-i revân usulünde, “01 kadar mukbil-i mah-bûb-i Huda’sın ki seni” mısraı ile başlayan ilâhisi verilebilir.
TDV İslâm Ansiklopedisi