İnşâd. Topluluk karşısında usulüne uygun şiir okuma.
Manzum anlatımın ses ve anlam olarak nesre göre daha İşlenmiş ve özenilmiş olması, şiiri yalnız kendisi için okuyanın bile yüksek sesle okuması gerektiği kanaatini ortaya koymuş, bu kanaat, şiirin okunmasıyla ilgili birtakım kuralların oluşmasına yol açmıştır. İnşâd, topluluk karşısında şiiri bu kurallara göre okuma sanatıdır. Yakın anlamda kullanılan “diksiyon” kelimesi ise şiirle beraber tiyatro metinlerinin de “gerekli jest ve mimiklerle okunması” mânasına gelir. Bir manzumenin gerçek güzelliği konuya uygun vurgulama, tonlama, hatta jest ve mimiklerin dinleyiciye tesir edecek şekilde kullanılması sayesinde ortaya çıkabilir. Şiirin ruhuna hâkim olmak, veznin taktîinde aşırıya gitmemek, anlamın gerektirdiği tonlamayı yapmak, nida, istifham, tecrid ve kinaye gibi sanatların bulunduğu yerlerde bunu hissettirecek şekilde sesin ahengini düzenlemek vb. inşadın belli başlı kuralları arasında sayılabilir. Bir şiirin etki gücü inşadın başarısına bağlı olduğu için şiir okurken sesle bedenin ahenkli biçimde hareket etmesi gerekir. Abartılı jestlerle bağırmaya varan tonlamalar şiirin güzelliğini yok eder.
Şiir, muhtevasındaki duygu, düşünce ve hayallerin muhataba aktarılmasıyla hedefine ulaşır. Bu sebeple tarihin her döneminde güzel inşâda önem verilmiştir. Eski toplum ve medeniyetlerin pek çoğunda şairin aynı zamanda hatip veya din adamı olması yahut toplumsal törenlerde şiir tegannisi inşadın etkileme özelliğiyle yakından ilgilidir. Şiir formunda ifade edilen sözlerin toplumu yönlendirmedeki başarısı da ancak güzel inşâd ile mümkündür. Bunun en seçkin örnekleri Câhiliye devrinde Ukâz panayırında görülmüştür.
Osmanlı şairlerinin şiir meclislerinde inşadın önemli bir yeri vardır. Tezkirelerde sık sık sözü edilen şiir sohbetlerinde münâvebe ile okunan gazeller, müşâare fasılları, hiciv, nükte, hezliyyât vb. mizahî manzumelerde inşâd ön plana çıkmış, halk şairlerinin atışmalarında ve semai kahvehanelerindeki şiir meclislerinde de inşâd bir tür şiir eğitimi olarak görülmüştür. Bilhassa topluluk huzurunda okunan didaktik veya hamasî manzumelerin amacına ulaşması ancak inşadın güzelliğiyle mümkündür. Tanzimat yıllarından itibaren bunun daha da önem kazandığı ve Encümen-i Şuarâ gibi şiir meclislerinde divan şiirinin yanında Avrupai tarzda yazılmış şiirlerin de inşâd kaidelerine hassasiyet gösterildiği bilinmektedir. Eski zamanların içkili şiir sohbetlerindeki inşâd geleneği bu yıllarda da devam eder ve bu tutum, modern Türk edebiyatı eğitimine güzel şiir okuma kuralları şeklinde yansır.
İnşadın nitelikleriyle XIX. yüzyılın sonlarında yetişen şairlerin inşâd metotları hakkında en geniş bilgileri Ahmed Râsim verir. Onun “tavr-ı inşâd, tarz-ı inşâd, mehâbet-i inşâd” diye adlandırdığı sesli şiir okuma şekilleri, günümüz İletişim araçlarında sesli ve görüntülü kayıtlar şeklinde devam etmektedir.
TDV İslâm Ansiklopedisi