İydiye Nedir, Ne Demek, Edebiyatta Anlamı, Hakkında Bilgi

İydiyye, Divan edebiyatının incelikli dokusunda özellikle Ramazan ve Kurban Bayramları vesilesiyle kaleme alınan kaside türlerindendir. Divan şairleri için büyük bir değer ifade eden bu özel günler, şiirsel ifadelerle selamlanır ve kutlanır. Nevruz gibi diğer özel günler de aynı şekilde ele alınmış, fakat farklı bir ad altında anılmıştır. Şairler, genellikle büyüklerinin bayramlarını manzum birer tebriknameyle selamlar ve karşılığında onlardan alacakları "caize" ile bayram harçlıklarını temin ederlerdi.


Kaside formu içinde yazıldığı için, İydiyyelerin genel özelliklerini taşıdığı görülür. İçerik olarak genellikle bayramı doğrudan ele alan bir teşbib, bir methiye ve dua olmak üzere üç bölümden oluşur ve genellikle divanların baş kısmında, "kasâid" bölümünde yer alırdı. İydiyyeler, çoğunlukla otuz kırk beyit civarında uzunlukta olup, bazı istisnai durumlar dışında, genellikle kaside formunu takip ederlerdi. Başlıklar zamanla gelişerek, XVII. yüzyıla gelindiğinde daha uzun ve gösterişli bir hal almıştır.

İydiyyelerin methiye bölümünde, genellikle övgülen kişiyle bayramlar arasında anlam ilişkileri kurularak, çeşitli sanat teknikleri kullanılarak zengin bir içerik oluşturulurdu. Özellikle, başlangıç beyitleri bu konuda dikkat çekerdi. Tâcîzâde Cafer Çelebi'nin İydiyyesindeki bazı beyitler, bu sanat anlayışının güzel örneklerindendir.

İydiyyelerin son bölümünde ise genellikle dua içeren beyitler bulunurdu. Bu dua beyitleri, genellikle sabah vaktinde yapılan duaların kabul edileceği inancından beslenirdi.

İydiyyelerdeki bu özellikler, Divan şiirinin çeşitli örneklerinde ve bazen tek tek beyitlerde zengin bir malzeme olarak kullanılmıştır. Bu sayede, bayram teması sadece İydiyyelere özgü bir konu olmaktan çıkmış, edebiyatın geneline yayılmıştır. Ayrıca, Nâbî'nin "Târih Berây-ı lyd-i Şerir" başlıklı tarih kıtası da, bayram konusunda yazılmış bilinen tek örnektir.

Daha yeni Daha eski