İsmail Necati Efendi (1840-1919) Nakşibendî-Hâlîdî şeyhi.
Safranbolu’nun Oğulveren köyünde doğdu. Mehmed Efendi’nin oğludur. Tahsilini Safranbolu’da müftü Mehmed Hilmi Efendi’nin yanında tamamladıktan sonra ailesiyle birlikte İstanbul’a yerleşti. Ahıs-kalı İbrahim Efendi başta olmak üzere çeşitli hocaların derslerine devam ederek 1868’de icazet aidi. 1876’da açılan ruûs imtihanını kazanarak dersiam oldu ve Beyazıt Camii’nde ders vermeye başladı. 1879’da ibtidâ-i hâriç müderrisliğine tayin edildi. Aynı yıl mûsıle-i Sahn müderrisliğine terfi etti. 1892’den itibaren icazet vermeye başladı. Kendisine 1897’de dördüncü rütbeden Mecîdî ve Osmanlı nişanları verildi. 1909’da Dârü’I-hiIâfeti’l-aliyye kısm-ı âlî hadis dersi müderrisliğine getirildi. 1896-1908 yıllan arasında muhatap, 1909-1910 yıllarında mukarrir olarak huzur derslerine katıldı. Nakşibendî Hâlidî şeyhlerinden Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî’ye intisap eden ve seyrü sülû-künü tamamlayıp icazet alan İsmail Necati Efendi, Hasan Hilmi Efendi’nin vefatından sonra Gümüşhânevî Dergâhı’nda irşada başladı (1911). Bu dergâhta ayrıca Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî’nin Râ-mûzü’l-ehâdîş adlı kitabını okuttu, talebe yetiştirdi, icazet verdi.
İstanbul’da vefat eden İsmail Necati Efendi, Süleymaniye Camii ön hazîresinde kapalı bir türbeye defnedildi. Vefatına Mustafa Feyzi Efendi, “Feyziyâ üçler huzurunda oku üç Fatiha Burdadır rûh-i Ziya, Hilmî, Necati berîn” beytini tarih düşürmüştür. Demokrat Parti döneminde Kanunî Sultan Süleyman’ın türbesi tanzim edilirken hazîrede bulunan kapalı türbeler yıkılınca mezarı açık bir kabir haline gelmiştir. Mezar taşı kitabesinde yukarıdaki beyit yazılıdır. Cumhuriyet döneminin ilk İstanbul müftüsü Mehmed Fehmi (Ülgener) İsmail Necati Efendi’nin oğlu, iktisatçı ve sosyolog Sabri F. Ülgener de torunudur.
TDV İslâm Ansiklopedisi