Sözlükte “bir şeyi anlamak, bilmek, kavramak ve bellemek” anlamına gelen fıkıh kavramı; ıstılahta, kişinin leh ve aleyhine olan şer’î-amelî hükümleri bilmesidir. (bk. Fıkıh)
"Ahkam tefsiri", İslam terminolojisinde bir tefsir türüdür ve Kur'an'ın hükümleri, yani yasaları ve hükümleri üzerine odaklanır. "Ahkam", Arapça'da "hükümler" veya "yargılar" anlamına gelir. Bu tefsirler, Kur'an'da yer alan emirler, yasaklar, hukuki hükümler ve ibadetler gibi konuları açıklar.
Ahkam tefsirleri genellikle İslam hukuku (şeriat) ile ilgili konuları ele alır ve Kur'an'daki hükümlerin nasıl uygulanması gerektiği hakkında açıklamalar yapar. Bu tefsirler, İslam toplumunda yaşayan bireylerin günlük hayatlarında dinî hükümleri nasıl uygulamaları gerektiği konusunda rehberlik sağlar.
Ahkam tefsirleri, fıkıh (İslam hukuku) bilimine katkıda bulunur ve İslam toplumunda adaletin ve doğruluğun sağlanmasına yardımcı olur. Bu tefsirler, İslam hukuku üzerine çalışan hukukçular ve din alimleri tarafından genellikle yoğun ilgi görür.
Kur’ân, Allah ile kul, insan ile insan ve insan ile diğer varlıklar arasındaki ilişkilerde rehber olması için indirilmiştir. Allah-kul ilişkisinin iki boyutu vardır: Îmân ve amel. İslâm’ın ilk yıllarında bu iki boyut fıkıh kavramı ile ifâde edilmiştir. Daha sonra îmân kelâm ilminin, ibâdet-amel ise fıkıh ilminin konusu olmuştur. İşte fıkıh alanı ile ilgili âyetleri tefsîr eden bilim dalına ve bu dalda yazılan eserlere fıkhî tefsîr denilmiştir. Fıkhî tefsîrin bir diğer adı da Ahkâm tefsîridir. (bk. Ahkâmü’l-Kur’ân)
Fıkhî tefsîr; ya hadisleri, ya içtihadı-re’yi, ya da her ikisini birlikte ele alarak yapılmıştır. Bazı İslâm bilginleri ibâdet-muâmelât ile ilgili âyetlere dayanarak fıkhî bir sistem kurmuşlar (Hanefî, Şâfiî ekolleri gibi) bazıları da söz konusu âyetleri tefsîr edip “Ahkâmü’l-Kur’ân” adlı eserler yazmışlardır: Îmam Şâfiî (ö. 204/819), Tahâvî (ö. 321/933), Cassâs (ö. 370/981) ve Ebû Bekr İbnü’l-Arabî (ö.671 /1272), el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Sâbûnî’nin Ravâiu’l-Beyan fî Tefsîri Âyâtil-Ahkâm, Ali Sâyis’in Tefsîru Âyâti’l-Ahkâm, Mehmet Vehbi’nin Ahkâmü’l-Kur’âniyye adlı eserleri bu sahada yazılmış meşhur eserlerdir.
Ahkâm Âyetleri Tefsirleri. Kur’an’in yalnız ahkâma dair âyetleri üzerine yazılan tefsirlerin tarihi bir hayli eskidir. Konuyla ilgili ilk sistematik eser Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsîrü’l-hamsi mi’e öye mine’l-Kur’ân’ıdır. İmam Şâfıî Ebû Ca’fer et-Tahâvî, Cessâs, Ki-yâ el-Herrâsî ve Ebû Bekir İbnü’l-Arabî’nin Ahkâmü’l-Kurân’ar. Süyütî’nin el-İklîî”\ ilk dönemden itibaren yazılan önemli ahkâm tefsirleridir. Kurtubî’nin el-Câmi’li-ahkâmi’l-Kur’ân adlı geniş tefsiri de ahkâm âyetlerinin yorumuna geniş yer vermesi sebebiyle aynı kategoride değerlendirilebilir. Son dönemde kaleme alınan eserler içerisinde Sıddîk Hasan Han’ın Neylü’lmerâm, Mehmed Vehbi Efendi’nin Ahkâm-ı Kur’âniyye, Zafer Ahmed Tehânevî, Muhammed İdrîs Kandehlevî. Muhammed Şefi’ ve diğerlerinin birlikte yazdıkları Ahkâmü’l-Kur-‘ân, Muhammed Ali es-Sâyis’in Tefsîru âyâti’i-ahkâm ve Muhammed Ali es-Sâbûnî’nin Ravâiu’l-Beyan’ını saymak mümkündür.(TDV İA)
- Fıkhi Tefsir Nedir, Özellikleri, Ünlü Örnekleri, Hakkında Bilgi
- Mezhebi Tefsirler Nedir, Ünlü Örnekleri, Hakkında Bilgi
- İşari / Tasavvufi Tefsir Nedir, Özellikleri, Ünlü Örnekleri, Hakkında Bilgi
- Lugavi Tefsir Nedir, Özellikleri, Örnekleri, Hakkında Bilgi
- Dirayet Tefsiri Nedir, Özellikleri, Ünlü Örnekleri, Hakkında Bilgi
- Rivayet Tefsiri Nedir, Ne Demek, Ünlü Örnekleri, Hakkında Bilgi