Keşfü’i-esrâr. Reşîdüddîn-i Meybüdî’nin (ö. 520/1126’dan sonra) Farsça tasavvufî Kur’an tefsiri.
Ebü’l-Fazl Reşîdüddin Ahmed b. Ebû Saîd el-Meybüdî el-Yezdî’nin hayatı hakkında İran’ın Yezd şehrinin Meybüd kasabasında yaşadığı dışında bilgi bulunmamaktadır. Babası Cemâlü’l-İslâm Ebü Saîd âlim bir kişi idi. Meybüdî tefsir, hadis, tasavvuf, şiir ve tarihe olan vukufundan dolayı fahrü’I-İslâm, tâcü’l-eimme ve şeyhü’l-imâm gibi unvanlarla anılmış, tefsirini yazdığı 520 (1126) yılından sonra vefat etmiştir.
Tam adı Keşfü’l-esrâr ve ‘uddetü’l-ebrdrolan eser, muhtemelen müellifin hayatına dair bilgi bulunmadığından bazı kaynaklarda Sa’deddin et-Teftâzânî’ye veya Hâce Abdullah Herevî’ye nisbet edilmiştir. Eser, döneminin Farsça’sı açısından olduğu kadar ilk tasavvufî tefsirlerden olması bakımından da önemlidir. Müellif eserin girişinde Herevî’nin günümüze ulaşmayan, ancak kaynaklarda çok veciz olduğu kaydedilen tefsirini görüp okuduğunu ve onu şerhetmek istediğini söyler. Meybüdî birkaç âyeti “meclis” adıyla bir araya getirmiş, her âyeti tefsir ederken üç aşamalı (nevbet) bir metot izlemiştir. Eser bu şekilde 455 meclisten meydana gelmekte olup bu metodun müellife mi yoksa eserini örnek aldığı Herevî’ye mi ait olduğu belli değildir.
Meybüdî ilk aşamada ele aldığı âyetin Farsça çevirisini vermiş, ikinci aşamada âyeti diğer eserlerden de yararlanarak yorumlamış, meşhur kıraatleri, âyetlerin nüzul sebeplerini ve ilgili hükümleri açıklamıştır. Üçüncü aşamada ise âyetin tasavvufî tefsirini yapmıştır. Bu sırada daha önce yaşamış sûfîlerin sözlerine, şiir ve menkıbelerine de geniş yer vermiştir.
Keşfü’i-esrâr’ın Türkiye. İran ve Afganistan’da mevcut nüshaları üzerinde ilk çalışmaları yapan Ali Asgar Hikmet, eserin en iyi nüshası olduğunu tesbit ettiği Süleymaniye Kütüphanesindeki yazmayı on cilt halinde yayımlamış. eser daha sonra üç defa daha basılmıştır. Kitabın indeksi Muhammed Cevâd tarafından hazırlanmıştır. Eser üzerinde seçme ve inceleme niteliğinde bazı çalışmalar da yapılmıştır [163] Habîbul-lah Âmûzgâr, Tefsîr-i Edebî ve Hrfârû-yi Kur’ân-ı Mecîd.
Meybüdî’nin Tahran Üniversitesi Kü-tüphanesi’ndeki bir mecmuada bulunan el-Fuşûî fî ahvâli’l-ümera3 ve’s-sâdâti ve’l-kudât adlı risalesi Muhammed Takı Dânişpejûh tarafından yayımlanmıştır. Bu eserde de Keşfü’l-esrâr’da olduğu gibi konuları açıklamak için âyet, hadis, şiir ve menkıbelere yer verilmiştir. Müellifin kaynaklarda adı geçen Erbcfîn Hadîs adlı kitabı günümüze ulaşmamıştır.