Benî Kinâne. Adnânîler’e mensup büyük bir Arap kabilesi.
Adını aldığı, Hz. Peygamber’in on dördüncü nesilden dedesi olan Kinâne’nin nesebi Adnan’a kadar Kinâne b. Huzeyme b. Müdrike b. İlyâs b. Mudar b. Nizâr b. Mead b. Adnan şeklindedir. Resûl-i Ekrem’in. “Allah İbrahim’in çocuklarından İsmail’i, İsmâiloğulları’ndan Benî Kinâne’yi, Kinâne’den Kureyş’i, Kureyş’ten Benî Hâşim’i ve onlar arasından da beni seçti” dediği rivayet edilir. Mekke çevresinde oturan Kinâneliler, şehrin güneybatısında dedeleri Müdrike vasıtasıyla akrabaları olan Benî Hüzeyl, kuzeydoğusunda Huzeyme’nin diğer bir oğlundan gelen Benî Esed’in komşusu idiler. Kabilenin kollarının en meşhurları Nadr (Kays). Mâlik, Milkân, Âmir, Amr ve Abdümenât’tır. Kureyş’e adını veren Kureyş (Fihr) b. Mâlik’in soyu Nadr’a dayanmaktadır. Kinâne’nin muhtemelen en kalabalık kolu Abdümenât da Bekir. Müdlic, Düil, Leys, Damre, Gıfâr ve Haris kollarına ayrılmaktaydı; bunlardan Benî Hâris gibi ehâbîş arasında yer alanlar da vardı.
İslâm öncesi dönemde Kinâne’nin özellikle Bekir b. Abdümenât kolu, Huzâa kabilesiyle birlikte hareket ederek Mekke hâkimiyetinin Cürhümlüler’den Huzâa’ya geçmesine yardımcı oldu. Kinâne kabilesi Fihr b. Mâlik’in liderliğinde, Kabe’yi Mekke’den Yemen’e naklederek insanların hac için kendi topraklarına gelmesini sağlamak isteyen Himyerîler’le çarpıştı ve savaşı kazandı. Fihr’in torunlarından Kusay b. Kilâb. Mekke’nin hâkimiyetini ele geçirmek için Huzâalılar’la mücadele ettiği sırada Kinâneiiler ona destek verdiler; Bekir b. Abdümenât İse Kusayy’ın karşısında yer aldı. Ebtah’ta yapılan savaşta çok sayıda kişi öldü. Anlaşmazlığın ortadan kalkması için taraflarca hakem tayin edilen Ya’mer b. Avf el-Leysî, Kusayy’ın lehine karar verince Kabe hizmetleri ve Mekke’nin idaresi Kureyş’in eline geçti; Ya’mer de ihtilâfı giderip kan davasını ayakları altında ezdiği için “ezici” anlamında Şeddâh (Şüddâh) lakabıyla anılmaya başlandı. Câhiliye döneminde aya ve Uzzâ. Süvâ’, Şâir gibi putlara tapan Benî Kinâne takvimin düzenlenmesi ve özellikle ay ve güneş yılından doğan farklılıkların giderilmesi amacıyla gerektiğinde seneye bir ay ilâve edilmesi şeklinde yapılan nesî’ uygulamasını yürütmekteydi. İslâm’dan önce meydana gelen ve temelde Kinâne ile Kaysîler arasında cereyan eden fıcâr savaşlarına genellikle taraflardan biri olan Kinâne kabilesi mensupları sebebiyet vermiştir. İslâmiyet’ten önce başta Kureyş olmak üzere Hz. İsmail’in soyundan geldikleri, Mekke’de oturdukları ve Kabe’nin hizmetinde bulundukları gerekçesiyle kendilerini diğer Arap kabilelerinden üstün kabul ederek dinî-iktisadî alanlarda bazı imtiyazlı âdetler edinip çeşitli kurallar koyan hums içerisinde Benî Kinâne de yer almıştır. Habeşistan’ın Yemen valisi Ebrehe Kabe’yi yıkmak için ordusuyla Mekke’ye geldiğinde onunla görüşmeler yapmak üzere giden heyet içerisinde Kureyş’in reisi Abdülmuttalib’le birlikte Benî Bekir b. Abdümenât’ın reisi Ya’mer b. Nüfâse de bulunuyordu.
Genellikle Kinâne ve kolu Bekir b. Abdümenât Kureyş’i Hevâzin’e karşı desteklemiştir; bununla birlikte aralarında çeşitli anlaşmazlıkların ve çatışmaların yaşandığı da bilinmektedir. Bekir b. Abdümenât’ın bazı mensupları, özellikle Kureyşli bir genci öldürttüğü gerekçesiyle reisleri Âmir b. Yezîd’in öldürülmesinden sonra Kureyş’e karşı düşmanlık beslemeye başladılar. Bundan dolayı Kureyş Bedir Gazvesi’ne, Kinâne’nin kendilerine saldırmayacağına dair garanti vermesinden sonra çıkabilmiştir; ancak bundan sonra Bekir b. Abdümenât yine de Hz. Peygam-ber’e karşı Kureyş’i desteklemiştir. Hudeybiye Antlaşması, Benî Bekir ile Huzâa arasında Câhiliye döneminden beri süregelen kan davasının bir tarafa bırakılmasını ve on yıllık bir barışı öngörmesine rağmen Kureyş’in desteğini alan Benî Bekir Huzâa’ya bir gece baskın düzenledi ve bu saldırı sırasında Huzâa’nın yaşlı reisi Kâ’b b. Amr dahil birçok kişi öldürüldü. Hz. Peygamber’in müttefiki Huzâaltlar bu olayın intikamının alınması konusunda Medine’ye bir heyet göndererek Resûl-i Ekrem’den yardım istediler. Hz. Peygamber’in bu müracaat üzerine çıktığı sefer Mekke’nin fethiyle sonuçlanmıştır. Resûl-i Ekrem’in ordusunda Benî Kinâne’nin Gıfâr, Damre ve Leys kollarından birçok sahâbîyer almıştır. İbn Sa’d, Vasile b. Eska’ el-Leysî’nin Tebük seferi için hazırlık yapıldığı bir sırada Medine’ye gelerek İslâm’a girdiğini ve bu sefere katıldığını kaydetmektedir. Aynı kaynağa göre kabilelerinden ayrılıp Tihâme’nin dağlık bölgesinde yaşadıkları ve eşkıyalık yaptıkları anlaşılan Kinâne, Müzeyne. Hakem ve Kare kabilelerine mensup bir grup Hz. Peygamber’e temsilci göndermişler ve Resûl-i Ekrem de onlara ihtida edip namaz ve zekât gibi ibadetleri yerine getirdikleri takdirde kendi himayesi altında olacaklarına, daha Önceki davranışlarından sorumlu tutulmayacaklarına, herhangi bir haksızlığa mâruz bırakılmayacaklarına ve aralarındaki kölelerin hürriyetlerine kavuşturulacağına dair yazılı güvence vermiştir.
Hendek Gazvesi sırasında Medine’yi kuşatan Ebû Süfyân’ın ordusunda Kureyş’in yanı sıra bazı Kinâneliler’in de yer aldığı Hz. Peygamber’in Ebû Ubeyde b. Cerrâh’ı Müzeyne, Hüzeyl ve Kinâne kabilelerinin vergilerini toplamakla görevlendirdiği, Kinâne’nin Benî Mâlik kolundan gelen Benî Firâs’ın Sıffîn’de Muâviye’ye karşı Hz. Ali’yi desteklediği ve Abdullah b. Ca’fer b. Ebû Tâlib’in Sıffîn’de Kureyş. Esed ve Kinâne kabilelerine kumanda ettiği bilinmektedir. Taberî’nin 230 (845) yılına dair verdiği bilgilerden kabilenin bu tarihte Mekke civarında yaşadığı, ancak daha kuvvetli hale gelen diğer kabilelerin baskın ve yağmalarına karşı dayanamayacak kadar zayıf düştüğü anlaşılmaktadır. Benî Kinâne ve Bâhile kabileleri Benî Süleym’in baskınına mâruz kalmış, mallan yağmalanıp mensuplarından birçoğu öldürülmüş, bunun üzerine görevlendirilen Hammâd b. Cerîr et-Taberî kumandasındaki kuvvetler başarılı olamayınca Halife Vâsik-Billâh Boğa el-Kebîr’i göndermiş ve BenîSüleym etkisiz hale getirilmiştir. Kabilenin bazı kolları çeşitli zamanlarda Mısır’daki Dimyat, İhmîm ve Üşmûneyn’e, Filistin’e ve Suriye’deki Havran ve Ser-had’a göç etmiştir.
TDV İslâm Ansiklopedisi