Liberya topraklarının önemli bir bölümü, insan topluluklarının yerleşmesine elverişli olmadığından ülke tarihte pek etkin bir rol oynamamıştır. Buraya ilk defa XI. yüzyılın başlarında Nijer havzasında yaşayan halklardan bazı grupların gelip yerleştikleri sanılmaktadır. XV. yüzyılın sonlarından itibaren Avrupalı denizciler ve tüccarlar kıyılara sık sık uğramışlarsa da tabiat şartlarının zorluğu sebebiyle karaya çıkıp yerleşme cesareti gösterememişlerdir.
Ülkeye İslâmiyet’in girmesi Batı Afrika’daki diğer ülkelere göre daha geç olmuş ve biri Yukarı Nijer’den iç kesimlere gelen göçmenler, diğeri özellikle XVIII. yüzyılda Futa Calon’dan kıyı kesimine gelen tüccarlar tarafından iki ayrı yoldan gerçekleştirilmiştir. XVI. yüzyılın erken dönemlerinde Gine’nin Kankan şehrinden müslümanlar ülkenin kuzey ve kuzeydoğu bölgelerine yerleşerek İslâm’ı yaymaya başladılar; Senegal’deki cihad hareketlerinin de buna büyük katkısı oldu. XVII. yüzyılın sonlarına doğru Mali’nin Mâsînâ bölgesinden gelen Fûlânîler sahile kadar ilerleyerek buralardaki toplulukların İslâm’la tanışmasını sağladılar, XIX. yüzyıl başlarında Vai, Mandeng, Mande ve Gola kabileleri arasında İslâmiyet sınırlı da olsa yayılmış durumdaydı. Bugün ülke düzeyinde yüzden fazla cami bulunmaktadır. Müslümanların çoğu başşehir Monrovia ile önemli liman şehri Robertsport’ta toplanmıştır.
Liberya’daki müslümanların başlıca kuruluşu 1974 yılında bir araya gelen The Council of the Müslim Community. The Müslim Congress of Liberia, The Müslim League of Salefiya ve The Liberia Müslim Union gibi daha küçük teşkilâtların oluşturduğu The National Müslim Council of Liberia”dır. Hükümet tarafından resmen tanınmış olan bu kuruluşun başlıca amaçlan şunlardır: Irk ve rengine bakmaksızın Liberya’daki müslümanlar arasında kardeşliği güçlendirme, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu geliştirme, milletlerarası kuruluşlarla bağları kuvvetlendirme, İslâm kültürünü yayma; müslüman çocuklarının her seviyede eğitim ve öğretimine Önem verme, müslümanların ekonomik durumlarını iyileştirme ve ülkede İslâm’ı yaymaya çalışma. Ülkedeki müslümanların çoğu Sünnî-Mâlikî olmakla birlikte Bahâî ve Ahmedîler de (Kâdiyânî) vardır. The National Müslim Council of Liberia hükümetten İslâmî eğitim yapacak kırk beş okul açma izni almış ve kendisine bağlı olarak faaliyet gösteren çeşitli ilkokullarla Kakata, Robertsportgibİ şehirlerde birer lise açmıştır. Eğitimin kısmen Arapça, kısmen İngilizce yapıldığı bu okullarda müslüman çocuklarının İslâmî eğitimine sınırlı da olsa bir katkı sağlanmakta, ancak asıl İslâmî eğitim camilerde verilmektedir.
Liberya, XIX. yüzyılın başlarında Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan köleliğin kaldırılmasına yönelik çalışmaların sonucunda ortaya çıkan bir devlettir. 1816′-da kurulmuş olan The American Coloni-sation Societyadlı örgüt, köleliğin henüz yasaklanmamasına rağmen sayıları gittikçe artan azatlı köleleri Afrika’ya geri göndermek amacıyla faaliyete geçti ve 18Z2’de 181 kişilik ilk Amerikalı zenciler grubunu Cape Mesurado sahil kesimine yerleştirmeyi başardı. Bu ilk yerleşme bölgesine “liberty” (özgürlük} kelimesinden hareketle Liberya, burada teşekkül eden şehre de Amerika Birleşik Devletleri Başkanı James Monroe’ya izafeten Mon-rovia adı verildi. Örgüt daha sonra kıyı boyunca Monrovia”nın güneydoğusuna doğru başka merkezler de kurdu. 26Temmuz 1847 tarihinde ilân edilen Liberya Cumhuriyeti 1857’de, Palmas Burnu yakınlarındaki aynı şekilde oluşturulan azatlı köle bölgesi Maryland ile birleştirildi. Önceleri Liberya’ya Amerika’daki bütün zencilerin gelip yerleşeceği umuluyordu; fakat bu gerçekleşmedi ve buraya 1920′-lere kadar sadece 20.000 civarında göçmen yerleşti. Ayrıca Amerika’dan gelenlerin yerli kabilelerle kaynaşması mümkün olmadı; bu zenciler Batılı sömürgeciler gibi yerli zenciler üzerinde otorite kurdular ve arazilerini ellerinden aldılar. Afrika’nın hızla sömürgeleştirildiği bir dönemde Liberya’nın bagımsızUğıra koruyabilmesi de kolay olmadı, ülkenin bir kısım toprakları İngiltere ve Fransa tarafından işgal edildi; günümüzdeki sınırlar son şekliyle ancak 1910 yılında belirlenebildi.
Afrika’nın ilk tek partili ülkesi olan Liberya’da 1869’da Amerikalı göçmenlerce kurulan True Whigs Party 1871 ‘den itibaren bir asırdan çok iktidarda kaldı. 1871 ‘-den 1925’e kadar özellikle İngiltere’nin etkisi hissedilen Liberya’da daha çok Avrupa şirketleri faaliyet gösterdi. Ancak Amerikan Firestone Tire and Rubber Company’nin 1926’da hükümetten kopardığı bir dizi tâvizle ülkeye gelmesi Avrupalılar’ın etkisini sona erdirdi. Bu şirket Liberya’yı Amerika Birleşik Devletleri için büyük bir lastik üretim bölgesi haline getirdi. II. Dünya Savaşı sırasında ülkedeki kauçuk ağacı dikiminin artması ve limanlarının Amerika ile Asya arasındaki ulaşımda önemli rol oynaması Liberya’nın Amerika Birleşik Devletleri’ne yakınlaşmasını sağladı. 1942’de iki devlet arasında imzalanan bir savunma antlaşmasından sonra Amerikan birlikleri ülkeye geldi. Liberya ordusunun eğitimi Amerikalı subaylara bırakılırken Amerika Birleşik Devletleri hükümetinin finanse ettiği modern liman, karayolları, havaalanı ve santral gibi tesislerin İnşası da Amerikan şirketlerine verildi; arkasından yeni seçilen devlet başkanı VVilliam S. Tubman müttefiklerin safında yer alan Liberya’nın 27 Ocak 1944’te savaşa girdiğini açıkladı.
1944’ten 1971’e kadar aralıksız devlet başkanlığı yapan Tubman, izlediği “birleşme” ve “açık kapı” siyasetleriyle bir yandan Amerika’dan gelen zencilerle yerliler arasındaki ayırımı ortadan kaldırarak kaynaşmalarını hedeflerken bir yandan da yabancı sermayeyi ülkeye çekmeye önem verdi. Bu arada bazı Amerikan şirketlerine işletme imtiyazları tanıması ülke ekonomisini Amerika Birleşik Devletleri’nin etkisi altına soktu ve bu durum yerli halkın aleyhine bir sonuç doğurdu. Başkan Tubman’ın ölümünden sonra yerine geçen VVilliam R. Tolbert genelde onun politikasını sürdürdü ve dünya piyasalarında kauçuk ve demir fiyatlarının düşmesi sebebiyle sarsılan ülke ekonomisini dışarıdan sağladığı borçla ayakta tutmaya çalıştı. Ancak ülkede özellikle Amerikalı zencilerin hegemonyasından kaynaklanan büyük bir huzursuzluk ve yer yer ayaklanmalar başladı. Sonuçta ordu müdahale etti (12 Nisan 1980) ve iktidar, başçavuş Samuel K. Doe başkanlığında astsubaylarla erlerden oluşan The People’s RedempüoTı CouTvdYm elme geçtt. Bu olay, Amerikan kökenli Liberyalılar’ın ülke kurulduğundan beri devam eden egemenliğinin sonu oldu. Konseyce hazırlanan yeni anayasa Temmuz 1984’te kabul edildi ve Ekim 1985’teki seçimlerde Doe devlet başkanlığına seçildi. Doe giderek kötüleşen ekonomiyi düzlüğe çıkaramadı: özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nden alınan borçlar ülke ekonomisini zor durumda bıraktı. Bazı maden ocaklarının ve kauçuk dikili alanların kapatılmasıyla işsiz kalan kitlelerin memnuniyetsizliği yoğun gösterilere yol açtı. 1980’li yılların sonlarına doğru iktidara karşı muhalefet giderek güçlendi ve Ocak 1990’da ülkenin kuzeydoğusunda silâhlı çatışmalar başladı. Kabile savaşlarına dönüşen çatışmalar sebebiyle 500.000’e yakın Liberyalı komşu ülkelere sığındı; Batı Afrika Devletleri Ekonomik Örgütü’ne bağlı olarak kurulan barış gücü çatışmaları önleyemedi.
İsyancılardan Prince Y. Johnson’un taraftarları 9 Eylül 1990’da Doe’yu öldürünce ülke tam bir kaosa sürüklendi. Şubat 1991 ‘de ateşkes ilân edilerek ulusal bir konferans düzenlendi ve Amos Sawyer geçici cumhurbaşkanı seçildi. Fakat bu defa da Sawyer, Johnson ve diğer isyancı grubun lideri Charles Taylor arasında iktidar mücadelesi başladı. Yedi yıl boyunca süren iç çatışma 1996’da sona erdi, başkanlık ve meclis seçimleri yapılarak ülkede sükûnet sağlandı.
- Liberya Başkenti, Nüfusu, Hakkında Bilgi
- Liberya Ekonomisi, Fiziki, Beşeri Coğrafya, Hakkında Bilgi
TDV İslâm Ansiklopedisi