Osmanlı döneminde gerek Makedonya Cumhuriyeti’nin kapsadığı Vardar Makedonyası’nda gerekse Ege ve Pirin Makedonyası’nda pek çok mimari eser yapılmıştır.[cami, medrese, han, hamam, kervansaray, köprü vb] Bunların önemli bir kısmı tahrip edilmiş olmakla birlikte halen bu bölgelerde çok sayıda Osmanlı eseri ayaktadır. Söz konusu eserlerin büyük bir kısmı komünist rejimi esnasında (1945-1990) imar planlan iddiasıyla yıktırılmıştır. Bunun en belirgin örneklerinden biri, Üsküp’teki Yelenkapan Camii’nin yıktırılıp yerine Üsküp Üniversitesi binalarının inşa edilmesidir. Kalkandelen ve Gostivar’daki tarihî çarşı camileri de aynı akıbete mâruz kalmıştır. Ayrıca 1963’teki Üsküp depremi çok sayıda tarihî eserin yok olmasına sebep olmuştur.
Makedonya’da Osmanlı döneminden kalan pek çok mimari eserden bir kısmı UNESCO tarafından koruma altına alınmıştır. Camilerden en meşhurları Üsküp’teki îsâ Bey Camii, Sultan Murad Camii, Yahya Paşa Camii, Alaca İshak Bey Camii, Murad Paşa Camii, Köse Kadı Camii, Mustafa Paşa Camii, Dükkâncık Camii; Üsküp yakınında Hüseyin Şah Camii, Manastır’daki İshakiye Camii, Hasan Baba Camii, Haydar Kadı Camii, Hamza Bey Camii; Kalkandelen’deki Paşa Camii, Pirlepe’deki Çarşı Camii, Ohri’deki Tekye Camii. İştip’teki Hüsameddin Paşa Camii, Köprülü’deki Fâzıl Ahmed Paşa Camii’dir. Tekkeler arasında en meşhur olanı Kalkandelen’deki Harabati Baba ve Üsküp’teki Rifâî Tekkesi’dir. Üsküp’te Vardar üzerindeki taş köprü de (Vardar Köprüsü) tarihî eserler arasındadır. Ayrıca Üsküp’te galeriye dönüştürülen Dâvud Paşa Hamamı ve Suli Han da sayılabilir.
Makedonya’da 2001 yılının Mart ayında başlayan iç savaş neticesinde elli yedi cami tahrip edilmiştir. Bunlar arasında tarihî eser olarak bilinen Pirlepe Çarşı Camii (1475) ve Köprülü’deki Fâzıl Ahmed Paşa Camii (XVIII-yüzyılı Makedon para-militer güçler tarafından tamamen yakılmıştır. Savaş esnasında Manastır’daki İshakıye Camii (1506), Hasan Baba Camii (1629), Hamza Bey Camii (XVIII. yüzyıl), Kalkandelen’deki Paşa Camii (1495) ve Harabati Baba Tekkesi (XVI. yüzyıl) kısmen tahrip edilmiştir. 2003 yılında Üsküp Büyük Şehir Belediyesi tarafından Üsküp Taş Köprüsü’ne (Karneni Most) yapılan restorasyonda kitabesi ve mihrabı yıktırılmış, bunun ardından müslüman aydınlar ve siyasîlerle Makedonya Devleti arasında yeni bir siyasî kriz doğmuştur. Aynı şekilde 1990’lı yılların başında Makedon milliyetçileri tarafından Manastır ve Pirlepe’deki Osmanlı dönemine ait saat kulelerinin üzerine takılan haçlar yüzünden de kriz yaşanmış ve bu durum günümüze kadar bir çözüme kavuşturulamamıştır.
- Makedonya -Edebiyat, Türk Edebiyatı- Hakkında Bilgi
- Makedonya Tarihi -Makedonya Meselesi (1878-1913)- Hakkında Bilgi
- Makedonya Tarihi -I. Dünya Savaşı Sonrası- Hakkında Bilgi
- Makedonya Tarihi -1943’ten Günümüze- Hakkında Bilgi
- Makedonya Tarihi -Başlangıçtan, 1870 Yılına Dek- Hakkında Bilgi
- Makedonya Fiziki, Dini, Etnik, Yapısı, Coğrafya, Özellikleri, Hakkında Bilgi
- Makedonya Başkenti, Nüfusu, Yüzölçümü, Önemli Şehirleri, Hakkında Bilgi
TDV İslâm Ansiklopedisi