Mali’nin Avrupalılar’la ve bilhassa Fransızlar’la ilk münasebetlerinin XV. Yüzyıla kadar gittiği ve 1413’te Gao’ya Amselme d’Isalguier, 1470’te Tinbüktü’ye Florentin Beneditto Dei’nin seyahat ettiği bilinmektedir. Daha sonraları Majör Hougtha, İskoçyalı Mungo Park, Majör Gordon Laig, Fransız Rene Caillee. Alman Heinrich Barth ve Avusturyalı Oscar Lenz gibi birçok seyyah Tinbüktü’ye gitmeyi başarmışlardı. Senegal’deki Fransız sömürge valisi Faidherbe Mali’yi işgal ederek sömürgeleştirmek istiyordu. 1855 yılı Eylül ayında Haso’nun merkezi Medine şehri zorlu bir savaştan sonra Fransızlar’ın eline geçti. Bu ülkeyi işgal için düzenlenen keşif amaçlı askerî seferleri Eugene Mage, Soleillet ve Gallieni (1878 ve 1881) yaptı. Nijer nehriyle Senegal nehri arasındaki topraklar 1878-1890 yılları arasında Fransa tarafından ele geçirildi. Bamako (1883), Segu ve Sikasso(1898), Tinbüktü, Gao, Bourem ve Mopti (1898-1900) gibi önemli merkezler birer birer düştü. Her türlü askerî üstünlüğüne rağmen Fransızlar’ın Mali’yi İşgalleri büyük direnişler neticesinde gerçekleşebildi. Yukarı Senegal bölgesinde cihad hareketi başlatan Mamadu Lamine, güneyde büyük bir mücadele veren ve kısa zamanda topraklarını Mali, Burkina Faso, Gine, Gana ve Fildişi Sahi-li’ni içine alacak şekilde genişleten Samori Türe, Tieba Traore idaresindeki Kenedu-gu Krallığı silâh ve asker bakımından çok üstün olan sömürge ordusuna karşı yaptığı savaşları kaybetti. 1890-1920 yıllan arasında çıkan birçok isyan da kanlı şekilde bastırıldı. İşgalin başladığı yıllardan itibaren Mali topraklarına Fransızlar tarafından Fransız Sudanı, Senegambiya-Nijer toprağı, Yukarı Senegal-Nijer gibi adlar verildi. Son olarak tekrar Fransız Sudanı isminde karar kılındı (1920). Başlangıçta üst rütbeli bir subayın idaresine verilen Mali, 1893 yılından itibaren Senegal’de oturan genel valinin yardımcısı tarafından yönetildi. 1916-1959 yıllan arasında buraya tayin edilen müstakil valinin yönetimine verildi. Mali, çevresinde bulunan, zamanımızda sekiz ülkeyi içine alacak şekilde 16 Haziran 1895’te Fransız Batı Afrikası [Afrique Occidantale Française-AOF] adıyla kurulan federasyonun önemli bir kısmını oluşturdu. Ülkenin bugünkü sınırları daha sonraki yıllarda yapılan bazı ufak değişiklikler dışında 1947’de belirlendi. Güneydeki topraklarından bir kısmı üzerinde Burkina Faso (Yukarı Volta) adıyla ayrı bir sömürge kurulurken kuzeyinin büyük bir kısmı Moritanya sömürgesine bağlandı. Bamako 1920’de Fransız Sudanı sömürgesinin başşehri ilân edildi. I ve II. Dünya savaşları sırasında askerleri sömürgelerden getirilen “Senegalli nişancılar” adlı birliğe Mali’den de binlerce asker toplanarak Fransa’nın savaştığı bütün cephelere gönderildi. Cephelerde ölen bu insanların yararlıkları düşünülerek 1945yılında Fransız Kongosu’nun başşehri Brazzaville’de toplanan Fransız-Afrika Konferansı’nda ülke insanlarının bazı hakları gözden geçirildi. 27 Ekim 1946 tarihli dördüncü cumhuriyetin anayasasına göre Fransa Devleti sömürgeleriyle birlikte Fransız Birliği’ni kurdu ve Mali bunun ayrılmaz bir parçası kabul edilerek ahalisi birliğin vatandaşı vasfını kazandı. Malili bazı milletvekilleri Fransız Millî Meclisi ve Fransız Birliği Meclisi’-ne girdiler. Fransız Sudanı’na kendi topraklarında bir genel konsey kurması ve mahallî bütçe oluşturması imkânı tanındı. 1946’da Bamako’da Rassemblement Democratique Africain (RDA) adlı siyasî parti faaliyete başladı. 23 Haziran 1956 tarihinde çıkarılan bir kanunla Fransız Birliği’ne bağlı ülkelerin iç işlerinde bağımsız hükümetler kurmasına izin verildi. Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaule, 28 Eylül 1958’de Fransız-Afrika Topluluğu kurulması için referandum önerdi ve Malililer buna % 97,3 gibi bir oranla olumlu oy verince topluluk 5 Ekim’-de resmen kuruldu.
- Mali Tarihi -Bağımsızlık Dönemi- Hakkında Bilgi
- Mali Tarihi -Tekrur (Tukular) Devleti Dönemi, Hakkında Bilgi
- Mali Tarihi -Gâne (Gana) İmparatorluğu Dönemi-
- Mali Tarihi -Mali İmparatorluğu (Sultanlığı) Dönemi, Hakkında Bilgi
- Mali Tarihi -Masina/Dina Devleti- Dönemi, Hakkında Bilgi
- Mali Tarihi -Tinbüktü Paşalığı- Dönemi, Hakkında Bilgi
- Mali Tarihi -Songay İmparatorluğu (Sultanlığı)- Dönemi
- Mali Tarihi, Tarihçesi, Hakkında Ansiklopedik Bilgi
- Mali Fiziki, Coğrafya, Dili, Etnik, Dini Yapı, İklim Hakkında Bilgi
- Mali Başkenti, Nüfusu, Yüzölçümü, Hakkında Bilgi
- Mali Kültür, Medeniyeti -Kütüphaneler-
- Mali Kültür, Medeniyeti -Eğitim- Hakkında Bilgi
- Mali Kültür, Medeniyeti -İslam, Dini Hayat- Hakkında Bilgi
- Mali Kültür, Medeniyeti -Mimari- Hakkında Bilgi
- Mali Kültür, Medeniyeti -İlmi Hayat- Hakkında Bilgi
- Mali Kültür, Medeniyeti -Edebiyat- Hakkında Bilgi
TDV İslâm Ansiklopedisi