Manisa’nın merkez olduğu bölge Saruhanoğulları döneminde Alaşehir’den İzmir körfezine, Bergama’dan Turgutlu ve Kemaliye’nin güneyine kadar uzanan sahayı içine alıyordu. Saruhan Beyliği Osmanlılar’a katılınca oluşturulan idarî bölge yani sancak hemen hemen beylik sınırlarını korudu. Merkezi oian Manisa’nın değil beyliğin adını taşıyan Saruhan sancağı Anadolu beylerbeyiliğine bağlı olup XVI. yüzyılda merkez kaza dışında on bir kazadan oluşuyordu. Bunlar Adala, Akhisar, Demirci, Gördek, Gördes, Güzelhisar, Ilıca, Kayacık, Marmara, Menemen ve Nif kazaları idi. Sancağın bir ucu Menemen vasıtasıyla Foçalar’a uzanıyor, denize açılıyordu. Manisa merkez kazasında ise altı nahiye bulunuyordu.[Manisa, Canşa, Doğanhisan, Palamut, Yengi ve Emlak] Şehzadelerin idareci oldukları sırada sancak yöredeki diğer sancakların merkezi oluyordu. XVII. yüzyıl kayıtları sancağın sınırlarında herhangi bir değişikliğin olmadığını, ancak bazı nahiyelerin kaza haline getirilip kaza sayısının artarıldığını gösterir. 1628′ de Mendehorya (Kemaliye) ve Borlu kaza oldu, ardından Turgutlu merkez kazadan ayrılıp müstakil kaza yapıldı. Bu durum XIX. yüzyıla kadar sürdü. 1833’te Mısır ordusunun Kütahya’dan ayrılması üzerine Anadolu eyaleti dörde ayrılınca, Saruhan sancağı Aydın vilâyetine bağlandı. 1834-1835’te Saruhan sancağının on beş kazası bulunuyordu. Daha öncekilere Foça da eklenmişti. 1842’de Şart Salihli kazası katıldı. 1845’te Aydm”dan ayrılıp Karesi ile birleştirildi. İki yıl sonra yeniden Aydın’a bağlandı. Bu durumunu 1922’ye kadar sürdürdü. 1867’de sancakta dokuz kaza vardı ve daha önce adlarına rastlanan Eşme, Kula, Alaşehir buraya bağlanmıştı. 1880’de Kırkağaç, 1881’de Bergama, Soma ve Gediz dahil edildi. Foçalar ve Menemen 1869’da İzmir’e nakledilmişti. 1882’de sancağın kazaları hemen hemen bugünkü durumunu almış oldu. 1900’de sancak merkez kaza dışında Akhisar, Alaşehir, Demirci, Salihli, Soma, Kırkağaç, Kasaba / Turgutlu, Kula ve Gördes’ten oluşuyordu.
Manisa merkezli Saruhan sancağı XVI. yüzyılda 150.000 dolayında nüfusa sahipti. Bunun 50.000’ine yakınını yörük grupları teşkil ediyordu. Bu rakam yüzyılın ikinci yarısında iki katına ulaştı. XIX. yüzyılın istatistiki verilerine göre sınırlardaki oynamaların da rolüyle 300.000’i aşan nüfusu vardı. Manisa merkez kazası genellikle Manisa ovasını içine alan kesimi oluşturuyordu. XVI. yüzyılda burası Manisa şehri hariç 10.000 dolayında bir nüfusu barındıran 100’den fazla köye sahipti. 1885-1900 yıllarında şehir nüfusu dahil merkez kazada 87-100.000 arasında nüfus mevcuttu. Saruhan sancağı köyleri XIX. yüzyılın sonlarından itibaren Mora’-dan, Kafkasya’dan ve daha sonra Balkanlar’dan gelen yoğun göçmen yerleşmelerine sahne oldu.
Manisa Cumhuriyet dönemine Yunan işgalinin ve bunun sebep olduğu büyük yangının tahribatını gidermekle başladı ve şehir âdeta yeni baştan imar edildi. Geniş caddeler, meydanlar ve parklar bu dönemde açıldı. Cumhuriyetin ilk nüfus sayımında nüfusu henüz 30.000’i bulmazken özellikle 1950’den sonra çevresine yeni ve düzenli karayollarıyla bağlanması sanayi (ham maddesini tarımdan alan çeşitli sanayi) ve ticaret faaliyetlerinin canlanmasına paralel olarak hızla artmaya başladı. 1960’ta 60.000’e (59.675), 1980’de 100.000’e (94.165) yaklaştı. İlkdefa 1985’te 100.000’i geçen nüfusu (127.012) 1997’de 200.000’i aşarak (201.340) 2000 yılında 214.345’i buldu. Bu nüfusuyla Manisa, XXI. yüzyıla girerken İzmir ve Denizli’den sonra Ege bölgesinin üçüncü büyük şehri durumuna geldi. Nüfus artışıyla birlikte mekân üzerindeki büyümesini de sürdüren şehir kuzeyde istasyona, batıda İzmir istikametine doğru genişlemiştir. Bu gelişme şehre sonradan eklenen, cadde ve sokakları birbirini dik olarak kesen yeni kesimlerle dar ve dolambaçlı sokaklara sahip eski yerleşme alanlarının kolaylıkla birbirinden ayrılabileceği bir özellik taşımaktadır.
Manisa şehrinin merkez olduğu Manisa ili İzmir, Balıkesir, Kütahya, Uşak, Denizli ve Aydın illeriyle çevrilmiştir. Merkez ilçeden başka Ahmetli, Akhisar, Alaşehir, Demirci, Gölmarmara, Gördes. Kırkağaç, Köprübaşı, Kula, Salihli, Sarıgöl, Saruhanlı, Selendi, Soma ve Turgutlu adlı on beş ilçeye ayrılır. 13.096 km2 genişliğindeki Manisa ilinin sınırları içinde 2000 yılı nüfus sayımına göre 1.260.169 kişi yaşıyordu, nüfus yoğunluğu ise 96 idi.
Diyanet İşleri Başkanlığı’na ait 2002 yılı istatistiklerine göre Manisa’da il ve ilçe merkezlerinde 385, kasabalarda 181 ve köylerde 1010 olmak üzere toplam 1576 cami bulunmaktadır. İl merkezindeki cami sayısı yetmiş ikidir.
- Manisa Tarihi -Fiziki, Sosyal, Ekonomik Durum- Hakkında Bilgi
- Manisa İsmi Nereden Gelmiştir, İsmini Nereden Almıştır, Hakkında Bilgi
- Manisa Tarihi, -Başlangıçtan 1922’ye Kadar-
- Manisa Mimari Eserleri, Mimarisi Hakkında Bilgi
TDV İslâm Ansiklopedisi