I. Baybars Camii. Kahire’de Memlûk devrinden günümüze ulaşan camilerin en eskisi olup şehrin merkezinde yer alır; camiyi Sultan I. Baybars 665-667 (1267-1269) yıllarında yaptırmıştır.[ bk. Baybars I Camii] Nasır Muhammed Camii, [el-Câmiu’n-Nâsıri]718’de (1318) Sultan Kalavun’un oğlu el-Melikü’n-Nâsır Muhammed tarafından üçüncü iktidarı döneminde iç kalede inşa ettirilmiştir. Küçük ölçüde olan yapıda I. Baybars Camii plan şeması tekrarlanmıştır. İngiliz işgali sırasında depo ve hapishane olarak kullanılan cami 1947’de esaslı bir onarım görmüştür. Emîr Kûsûn Camii. Muhammed b. Kalavun’un emirlerinden Seyfeddin Kûsûn en-Nâsırî tarafından 730 (1330) yılında Bâbüzzüveyle dışında Kale caddesinde yaptırılmıştır. Bazı duvar kalıntıları dışında ortadan kalkan yapı plan olarak mihrap önü kubbeli şeması ile erken İslâm cami planını devam ettirir. Mâridânî Camii. Muhammed b. Kalavun’un emirlerinden Altinboğa b. Abdullah el-Mâridânî tarafından 740 (1339-40) yılında inşa ettirilmiştir. Mihrap önü kubbeli planı ile Sultan I. Baybars Camii planını tekrarlar. Dikdörtgen avlusunda sekizgen şadırvan yer almaktadır. Aksungıır Camiî. Muhammed b. Kalavun’un emirlerinden Aksungur en-Nâsıri tarafından 748’de (1347) Bâbülve-zîr caddesinde yaptırılmıştır. Nûr Camii veya İbrahim Ağa Camii diye de anılır. Osmanlı döneminde mekâna kaplanan çinilerden dolayı “Mavi Cami” [el-Câmiu’l-ezrak] olarak da tanınır. Binanın içinde yer alan kemerlerin payelerle taşınması yapıda Anadolu etkisini hissettirir. İsmâilî Camii. Muhammed b. Kalavun’un oğlu el-Melİkü’s-Sâlih İsmail’in memlüklerin-den Halep ve Dımaşk naibi Argun el-İs-mâilî tarafından Nâsıriyye semtinde 748′-de (1347) inşa ettirilmiştir. Uzunlamasına beş paye dizisiyle ikiye bölünmüş bir mekândan ibarettir. Burada özellikle Aksungur ve Argun İsmâilî camilerinde avlulu plan tipinden ayrılma olduğu görülür. Şeyhû Camii. Muhammed b. Kalavun’un memlüklerinden olup Trablusşam nâibliği yapan Emîr Şeyhû en-Nâsırî tarafından 750 (1349) yılında yaptırılmıştır. Revaklı avlulu cami tipinin küçük ölçekte bir devamıdır. Şeyhû’nun bu caminin karşısında 756’da (1355) inşa ettirdiği hankah da önemli yapılardandır, el-Melikü’l-Müeyyed Seyfeddin Şeyh Camii, Şeyh el-Mahmûdî veya el-Müeyyed Şeyh Camii olarak da bilinir. Burcî Memlükleri’nden el-Melikü’l-Müeyyed tarafından 818-824 (1415-1421) yılları arasında Bâ-büzzüveyle kapısı yakınında yaptırılmıştır. Binanın avlu kısmı çifte galeriyle çevrilmiştir. Kıble duvarına paralel üç nefli açıklık cami kısmını oluşturur. Kıble duvarının her iki köşesinde üzerleri kubbe ile örtülü türbeler yer almaktadır. Cami içini daraltan bu uygulama Burcî Memluk mimarisinin gelişimi açısından önemlidir. Yapının bir köşesinde sebil-mektep bulunmaktadır.
- Memluk Mimarisi, Memlük Sanatı -Dönemin Özellikleri-
- Memluk Mimarisi, Memlük Sanatı (Medrese-külliye, medrese -cami-türbe)
- Memluk Mimarisi, Memlük Sanatı Nedir,
- Memluk Devleti, Memluklar Kimdir, Tarihi, Dönemi
TDV İslâm Ansiklopedisi