XIV ve XV. yüzyıllarda Doğu Anadolu, Azerbaycan, İran ve Irak’ta hüküm süren Karakoyunlular ve Akkoyunlular döneminde geliştirilen ve Türkmen üslûbu denilen yeni bir tarz doğmuştur. Karakoyunlu figürleri iri başlı ve tıknazdır. Tabiat, basit bitkilerin ve çok defa kayalık bir ufuk hattının yer aldığı sade bir manzara halinde ve açık renkler kullanılarak işlenmiştir. Bu devirden günümüze ulaşan minyatürlü yazmalar, Pîr Budak’ın himayesindeki sanatçılar tarafından bir bölümü 1454’ten sonra Şîraz’da. diğer bölümü 1462″den sonra Bağdat’ta hazırlanmıştır. Bunlar Nizâmî’nin Hamse’sinin çeşitli nüshaları, Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku’t-tayr’ı, Assâr-ı Tebrîzi’nin Mıhı ü Müşteri, Cemâlî’nin Hamse’si, bir şiir antolojisi, Emîr Hüsrev-i Dihlevî’nin Dîvân’ı, bir coğrafya kitabı, Hâcû-yi Kirmânî’nin Hamse’si ve Firdevsî’nin Şâhnâme nüshaları ile bir Kelîle ve Dimne’dir. Mevcut Akkoyunlu minyatürleri ise Sultan Halil ile kardeşi Sultan Yâkub’un himayelerinde yapılmıştır. Sultan Halil’in Şîraz valiliği döneminde tamamlanmış bir resimli el yazması, aslında Karakoyunlu Hükümdarı Pîr Budak tarafından ısmarlanan yarım kalmış bir Nizamî Hamse’sidir. Eserin on iki minyatürü araştırmacıların “kumral üslûp” dedikleri bir tasvir tarzında yapılmıştır. Zarif figürlerin sarışın-kumral tonlarda işlendiği, manzara ve mimari öğelerin dekoratif bir tarzda yansıtıldığı bu üslûbun daha ziyade çeşitli koleksiyonlarda korunan Assâr, Attâr. Fettâhî ve Câmî gibi yazarların kitaplarında uygulanmış olduğu belirlenmiştir. Akkoyunlu devri minyatür sanatının en güzel Örneklerinin bulunduğu eser ise Sultan Halil tarafından ısmarlanan, ancak onun Ölümünden sonra tamamlanan bir başka Nizamî Hamse’sidir. Kitaptaki on dokuz tasvirden Safevî dönemine tarihlenen birkaç tanesi dışında kalanlar Derviş Mehmed ve Şeyhî tarafından yapılmıştır. Aynı devirde bu sultanî karakterli göz alıcı üslûbun dışında Akkoyunlu hakimiyetindeki Şîraz’da daha sade bir üslûp ortaya çıkmıştır. Fîrdevsî’nin Şâhnâme’si, Nizâmî’nin Ham-se’si ve Ahmedî’nin İskendernâme’si gibi eserlerin resimlendiği Şîraz Nakkaşhânesi’nde kalıplaşmış, sağlam kompozisyonlu Karakoyunlu üslûbunu sürdüren bir tarzın benimsenmiş olduğu görülür.
- Minyatür Sanatı, Osmanlı Minyatürleri, Osmanlılarda Minyatür
- Minyatür Sanatı, Özbek, Müslüman-Hint Minyatürleri
- Minyatür Sanatı, Selçuklu Minyatürleri, Selçuklularda Minyatür
- Minyatür Sanatı, Safevi Minyatürleri, Safevilerde Minyatür
- Minyatür Sanatı, Timurlu Minyatürleri, Timurlularda Minyatür
- Minyatür Sanatı, İlhanlı ve Sonrası Minyatürleri, İlhanlılarda Minyatür
- Minyatür Nedir, İslam Minyatür Sanatı
TDV İslâm Ansiklopedisi