Molla Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahya Kavâmî Şîrâzî (Ö. 1050/1641) İşrâkî, Ekberî ve Meşşâî düşünce ekollerini mezceden İranlı filozof ve âlim.
979 (1571) yılında Şîraz’da doğduğu tahmin edilmektedir. Geleneksel İslâmî ilimler alanındaki öğrenimini Şîraz’da tamamladıktan sonra İsfahan’a giderek Ba-hâeddin Âmilî ve Mîr Dâmâd Esterâbâdî gibi âlimlerden ders aldı. Hocaları arasında filozof Ebü’l-Kâsım Findirİskî’nin de bulunduğu sanılmaktadır, ancak onun asıl felsefe hocası Mîr Dâmâd olmuştur.
Molla Sadra bilinmeyen bir tarihte İsfahan’ı terkedip uzlete çekildi. el-Esîâ’l-erbafa [el-Hikmetü’l-mütecâliye] adlı eserinin kendi kısmî biyografisini de içeren önsözünden anlaşıldığına göre uzlete çekilmesinin iki sebebi vardır. Bunlardan birincisi, felsefe tahsilinin ardından benimsediği Meşşâî ve fş-râki fikirlere Şia’ya mensup ulemânın şiddetle karşı koyması, ikincisi ve daha önemlisi de Gazzâlî gibi içinde bir hakikat arayışı arzusunun uyanmış olmasıydı. Nitekim uzlete çekilip riyazete başladıktan sonra felsefî görüşleri önemli Ölçüde değişti. Meselâ önceleri varlıkta as-lolanın mahiyet olduğunu benimserken riyazetin ardından hakikatin vucuddan (varlık) ibaret olduğunu kabul etti. Buna göre hakikat bilgisi sadece akılla değil bizzat yaşayarak manevî zevk ve ruhî sezgiyle de elde edilebilir. Kum yakınlarında küçük bir köy olan Kehek’te uzlete çekilen Molla Sadra’nın uzlette ne kadar kaldığı bilinmemektedir. el-Esfâr’ın önsözünde bunun “uzun bir süre” olduğunu belirtmekle yetinmiştir. Esere önsöz yazan Muhammed Rızâ el-Muzaffer, takdim yazısında Sadra’nın sonraki hayatında gerçekleştirdiği faaliyetlerden bu sürenin on beş yıl olduğu sonucunu çıkarmıştır. Sadra uzlette iken tamamen tasavvuf! bir hayat sürdü, tefekkür ve riyazetle meşgul oldu.
Yine bilinmeyen bir tarihte uzletten çıkan Molla Sadra, Şah I. Abbas’ın arzusu üzerine memleketi Şîraz’a dönerek tedrisata başladı. Rızâ el-Muzaffer’e göre Sadra’nın uzletten çıktıktan sonra kaleme aldığı İlk eseri el-Esfârü’l~erbaca’û\r. Birçok öğrenci yetiştiren Sadra’nın yedi defa hacca gittiği, 1050’de (1641) son haccın-dan dönüşünde Basra yakınlarında vefat ettiği belirtilmektedir. Muhtemelen hayatının bu devresinde geçirdiği ruhî değişimden ve düşüncelerini güçlü bir felsefî sistemle ortaya koymasından dolayı Molla Feyz-i Kâşânî ve Abdürrezzâk el-Lâhîcî gibi öğrenci ve takipçileri tarafından kendisine “Sadrü’l-müteellihîn” [Öncü metafizikçi, ilâhiyatçı] unvanı verilmiştir.
- Molla Sadra Felsefesi, Düşünceleri, Etkileri
- Molla Sadra Eserleri, Kitapları
TDV İslâm Ansiklopedisi