Afganistan, ilim ve kültür faaliyetleri bakımından bugün sesini fazla duyurabilen bir ülke değilse de tarihte İslâm dünyasının önemli ilim ve kültür merkezlerinin gelişmesine sahne olmuştur. Gazneliler zamanında Gazne. Timurlular zamanında Herat şehirleri, dönemin çok sayıda ilim adamı yetiştiren en önemli ilim ve kültür merkezleri idiler. Savaşçılığının yanı sıra ilim, edebiyat ve kültüre verdiği önemle de dikkati çeken Gazneli Mahmud’un sarayında büyük matematikçi, coğrafyacı, filozof, astronom ve edipler yetişmiştir. Bunlardan Bîrûnî, Beyhaki. Utbî ve Firdevsî en meşhur olanlardır. İran edebiyatının Unsurî, Ferruhî, Ascedî, Ce-zâirî gibi tanınmış şairleri de ondan büyük himaye ve yardım görmüşlerdir.
İktisadî ve sosya! bakımdan az gelişmiş bir ülke olan Afganistan’da eğitim ve öğretim kurumlan yeterli seviyeye ulaşamamıştır. Nüfusun büyük çoğunluğunun kırsal kesimde yaşadığı ülkede okuma yazma oranı çok düşüktür. Kırsal alanlarda geleneksel öğretim ve eğitim kurumu olarak cami ve medreselerin yanında tarikatların etkisi büyüktür. Dinî ilimler alanında eğitim ve öğretim yapılan bu kültür ve eğitim kurumlarının bir kısmı devletin denetiminde, bir kısmı ise özel olarak faaliyet göstermektedir. İlk öğrenim dışında orta ve yüksek öğrenimin de parasız olduğu Afganistan’da modern anlamda ilk lise, ancak 1903 yılında açılabilmiştir. Modern eğitim kurumlarının gelişmesi, 1921 yılında Eğitim Bakanlığı’nın kurulması ve dışarıdan alınan yardımlarla başlamıştır. 1920’lerden itibaren Türkiye’den getirilen pek çok Türk eğitimcisinin okulların kurulmasında ve geliştirilmesinde büyük hizmetleri olmuştur. Önceleri Batı’nın ve özellikle İngiltere’nin. M. Dünya Savaşı’ndan sonra da Sovyetler Birliği’nin nüfuzu altına giren ülkede eğitim sistemi bu durumdan en çok etkilenen alan olmuştur. Meslekî, teknik ve genel nitelikli öğrenim veren orta öğretim kurumları ülke kalkınmasında önemli bir rol oynamıştır. Yüksek öğretim kurumları sadece ülkenin Kabil, Kandehar ve Herat gibi büyük şehirlerinde toplanmıştır. On üç fakülteyi ve çeşitli ilmî araştırma ve inceleme kurumlarını bünyesinde toplayan ve ülkenin ilk üniversitesi olan Kabil Üniversitesi (1932) ile Celâlâbâd Üniversitesi (1963) ülkenin en önemli yüksek öğretim kurumlarıdır. Afganistan’da gerçekleştirilen ilmî yayınların çoğu Kabil Üniversitesi tarafından yapılmaktadır. 1920 yılında kurulan Kabil Halk Kütüphanesi, Afganistan’ın en önemli ve en zengin kütüphanesidir. Önemli tarih ve sanat eserlerinin, yazmaların, minyatür ve benzeri çalışmaların sergilendiği Kabil Tarih ve Etnografya Müzesi, başlıca kültür kurumları arasında yer almaktadır.
- Afganistan Tarihi -Mücahitleri, Gurupları-
- Afganistan Tarihi -Sovyet İşgali ve Sonrası-
- Afganistan Tarihi -Milli Afgan Devleti Dönemi-
- Afganistan Tarihi -İslami Devir-
- Afganistan Tarihi -İslamiyet’ten Önceki Devir-
- Afganistan -Edebiyat ve Sanat-
- Afganistan Din, Dini Yapı
- Afganistan Dil, Konuşulan Diller
- Afganistan Beşeri, Etnik Yapı
- Afganistan Fiziki Coğrafyası
- Afganistan Başkenti, Şehirleri, Yüzölçümü
Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi