Brütalizm
Brütalizm, 1950’lerin babında ortaya çıkan çağdaş mimarlık yönelimidir. Brütalizm, çağdaş mimarlığın ilkelerinden biri olan biçimlendirmede yapı gereçlerini ve taşıyıcı öğeleri üstlerini örtmeden, saklamadan bir anlatım aracı olarak kullanma ilkesini bir adım daha ileri götürmüş, yapıda donatımları da gizlemeden kullanıp onları biçimlenmeye katılan birer öğe olarak ele almıştır.
Brütalizm’in ortaya çıkışındaki en önemli etkenlerden biri II.Dünya Savaşı’ndan sonra beliren yapı gereci ve parasal kaynak sıkıntısı olmuştur. Fransız mimarı Le Corbusier* 1947-1952 arasında Marsilya’da yaptığı Konut Birimi’ nde donatılı betonu kalıptan çıktığı gibi bırakarak kullanmış, bunu da beton brüt (kaba beton) yani üstü örtülmemiş, görülebilen, çıplak beton diye adlandırmıştır. Brütalizm sözcüğünün ilk kullanıldığı ülke olan İngiltere’de de A. ve P.Smithson’lar 1954’te sınırlı olanaklarla yaptıkları Hunstanton Okulu ’nda donatı borularını, kablolarını açık bırakmışlardır. ABD’de ise Louis I.Kahn* 1952-1954 arasında yaptığı Yale Üniversitesi Sanat Merkezi’nde yapı gereçlerini üstlerini örtmeden kullanmış, donatılan da açıktan geçirmiştir. Böylece 1950’lerin ortasına doğru, yapıya kaba bir görünüm vermeyi biçimlendirme ilkesi olarak benimseyen bir yaklaşım yaygınlaşmaya başlamıştır. Biraz da o dönemdeki kimi düşüncelerle alay etme amacıyla bu akıma takılan Yeni-Brütalizm adı, Roma imparatoru Julius Caesar’ı* öldürenlerden biri olan Brutus’un* adının Batı dillerinde kaba ya da acımasız anlamına kullanılmasından türetilmiş, daha sonra “yeni” sözcüğü düşerek çağdaş mimarlıkta belli bir biçimlendirme anlayışı ile yaklaşık 1950-1965 arasındaki bir dönemi anlatan bir terim durumuna gelmiştir.
Brütalizm çeşitli ülkelerde geniş bir uygulama alanı bulmuş, özellikle de olanakları sınırlı mimarlar tarafından benimsenerek kullanılmıştır. Japonya ’da K. Tange’nin *, Ingiltere’de James Stirling’in*kimi yapılan bu anlayıştadır. ABD’ li P.Rudolph’un* 1961-1963 arasında yaptığı Yale Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Mimarlık Bölümü ile Italyan Vittoriano Vigano’nun 1957’de Milano’da yaptığı Marchiondi Enstitüsü yaklaşımın en iyi örnekleri arasında sayılır. Brütalizm bir düşünce akımı olarak Türkiye’de büyük bir yaygınlık kazanmamış olmasına karşın, 1960’lardan sonra çıplak beton uygulamala-nnm yaygınlaşmasıyla kimi Türk mimarlannın da zaman zaman bu akımın biçimlendirme ilkelerine uyan yapıtlar verdiği görülmektedir. Bunun ilk örneklerinden biri A. ve B. Çinici’lerin* Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yerleşmesi içindeki bazı yapılandır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi