Çizgi Kent
Çizgi kent, kentsel işlevleri bir ana yol boyunca ve ona koşut olarak düzenleyen planlama ilkesinin adıdır. Bir ırmak ya da ulaşım yolu kıyısında kendiliğinden oluşmuş ilkel örnekleri sayılmazsa, 19.yy’m sonlarına doğru Ispanyol düşünürü A.Soria y Mata tarafından ortaya atılmış, 20.yy’da da geliştirilmiştir. Soria’nın ilk tasarımı Madrid çevresinde, en dar yeri 450 m olan, ortasında bir demiryolunun da yer aldığı 40 m genişliğinde bir ulaşım yolu bulunan, aşağı yukarı 50 km uzunluğunda bir yerleşim şeridi öngörmektedir. Ana yola dik sokaklar yapı adalarını oluşturmaktadır. Soria bu yerleşme şeritlerinin günün birinde bütün kentleri birbirine bağlayacağını, aralarında kalan boşluklarda ise tarım ile eğlence-dinlence-kültür-spor etkinliklerinin yer alacağını düşünmüştür, ilk tasarımdaki katı yaklaşım daha sonraları değişmiş, konut bölgelerinde komşuluk birimlerini andıran gruplaşmalara yönelik ya da konutun yanı sıra sanayi, ticaret, yönetim, eğitim, yeşil alan gibi işlevleri de birbirine koşut şeritler biçiminde düzenleyen yaklaşımlar gelişmiştir. Soria’nm düşüncelerini bu anlamda geliştiren çalışmalar arasında H.Gonzales del Castillo’nun 1919’da yaptığı Belçika Çizgi Kenti, çağdaş Fransız mimarı Le Corbusier’nin* 1942-1943 yıllarında yaptığı tek yanlı çizgi kent tasarımları vardır. L.Costa’nm* 1956’da tasarladığı Bra-silia da birbirini dik kesen iki çizgi kent görünümündedir. Yunanlı mimar ve yerleşimbi-limci K.Doksiyadis’in* 1968’de yeryüzündeki bütün kentlerin birleşeceğine ve ecumenopolis adını verdiği bir yerleşme ağını oluşturacağına ilişkin kestirimlerinin arkasında çizgi kent ilkeleri yatmaktadır. Uygulanan örnekler arasında ise 1930’larda SSCB’de Nikolay Aleksandroviç Milyutin (1889-1942) ile Alman mimar ve kent tasarımcısı E.May * tarafından yapılan yeni yerleşmeler bulunmaktadır. 1960’larda Ingiltere’de kurulan bazı yeni kentler de çizgi kent ilkeleri uyarınca düzenlenmiştir.
Çizgi kent, çağdaş kent tasarımı açısından önemli bir aşamadır. Çünkü ilk kez bir fiziksel planlama ilkesi tren, tramvay vb. gibi çağdaş, hızlı toplu ulaşım araçlarının varlığından yola çıkan düşüncelere dayanmaktadır. O nedenle bu düşünce kendi çağında yenilikçi olduğu gibi daha ilerki düşünce ve uygulamalar üstünde de etkileyici olmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi