TIEDEMANN, Dietrich (1745-1803)
Alman felsefe tarihçisi. Öğretilerin gelişmesini konu edinen araştırmalarıyla tanınmıştır.
3 Nisan 1745’te Bresner-Ward’ta doğdu, Mar-burg’ta öldü. Ortaöğrenimini doğduğu yerde bitirdikten sonra Göttingen Üniversitesi’nde dil ve felsefe okudu. 1776’da Charles de Kassel Koleji’nde eski diller profesörü olarak görevlendirildi. 1786’da Marburg Akademisi felsefe profesörlüğüne atandı.
Tiedemann’ın üzerinde durduğu sorunlar tümevarım, gözlem, deney, bilinç edimleri ve olguların çözümlenmesidir. Ona göre Locke ile Wolff gibi filozofların öğretileri, yöntem bakımından, birbiriyle uzlaşabilecek niteliktedir, ayrılık sorunların ortaya konuş biçimindedir. Bunu başarmak, felsefe tarihinde sorun-çözüm bağlantısının gelişimini aydınlığa çıkarmaktır. Aydınlatılması gereken başka bir konu da içduyu, yetiler ve tinsel işlemlerin gerçekçi, sağlıklı bir ilkeye dayanılarak çözümüdür.
Tiedemann, kendi çalışma yöntemine dayanarak, Kant’ın geliştirdiği öğretinin önemli bir bölümü olan “pratik usun sentetik yargıları”nı eleştirmiş, onu bu konuda aşırı kuramcılık ve tutarsızlıkla nitelemiştir.
Tiedemann’a göre felsefenin, bir öğreti olarak gelişmesinde beş büyük evre görülür. A- Thales’ten Sokrates’e değin gelen ve felsefenin kesin biçimini kazanamadığı tümtanrıcı evre. B- Sokrates’ten Roma’nın yükseliş dönemine değin uzayan süre. Bu sürede birçok felsefe öğretisi ortaya çıkmış, felsefeye özgü tartışmalar gelişmiştir. C- Roma’nın bu dönemiyle Orta Çağ’ın başlangıcı arasında kalan kesim. Bu dönemde felsefe evrensel bir düşünce öğretisi niteliği kazanmış, özellikle Yeni-Platonculuk bambaşka bir içerikle egemen olmaya başlamıştır. D- Orta Çağ’la yazın alanındaki Rönesans’ın sınırladığı evre. Bu evrede Arap düşüncesi felsefeye yeni bir içerik kazandırmıştır. E- Yazın alanındaki Rönesans’la modern çağın kapsadığı dönem. Bu dönemde felsefede deney, gözlem ve bilimsel yöntemlerden yararlanma anlayışı yerleşmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): System der stoischen Philosophie, 1776, (“Stoa Felsefesinin Dizgesi”); Untersuchungen über den Menschen, 1778, (“İnsan Üstüne Araştırmalar”); Griechenlands erste philosophen, 1780, (“İlk Yunan Filozofları”); Geist der spekulativen Philosophie von Thales bis Berkeley, 1797, (“Thales’ten Berkeley’e Değin Kuramsal Felsefe Anlayışı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi