VANINI, Lucillio (1585-1619)
İtalyan, filozof. Evrenin yaratılmadığı, kendi kendine yeten önsüz-sonsuz bir bütün olduğu görüşünü savunmuştur.
Napoli yakınındaki Taurisano’da doğdu, 19 Şubat 1619’da Toulous’da öldü. Pompeio Ucilio diye de anılır. Roma, Napoli ve Padova üniversitelerinde felsefe, tanrıbilim öğrenimi gördükten sonra rahip oldu, Fransa, Hollanda, İngiltere, Almanya, İsviçre gibi değişik ülkeleri dolaştı. Buralarda ahlak, tanrıbilim, felsefe, din konularındaki düşüncelerini açıklayan konuşmalar düzenledi, büyük bir ün kazandı. Toulous’a döndüğünde Parlamento’nun birinci başkanı kendisine özel bir yer sağlayıp çocuklarım eğitmekle görevlendirdi. Düşüncelerine karşı çıkanların, onu tanrıtanımazlıkla, büyücülükle suçlamaları sonucu yargılandı, dili kesildikten sonra yakılarak öldürüldü.
Vanini, Tanrı, evren ve insan gibi üç temel konu üzerinde durarak, felsefesinin kapsadığı bütün sorunları açıklamaya çalışır. Ona göre yaratıcı, yoktan var edici bir varlığı evrenin dışında arama gereği yoktur. Çünkü doğa, kendi bütünlüğü içinde, önsüz-sonsuz bir yaşam sürmektedir. Tanrı, bu yaşamın akışı içinde ölümsüz, evrensel bir tözdür, evrenin nedeni, devin-dirici ilkesi değildir. Bu töz bütün “varlıkların varlığı” durumundadır. Tin ölümlüdür, onun ölümsüz olduğunu, gövdenin yeniden dirileceğini ileri sürmek Kutsal Kitap’a dayanan bir inanç sorunu olmaktan öteye geçemez. Anlık özdeği, tin gövdeyi devindire-mez, ancak özdek anlığı eyleme geçirir, devindirebi-lir.
Evren kendi kendine yeter, sonsuzdur, belli bir kurucusu, yöneticisi yoktur. İnsan da ancak bu evrenin içinde vardır. Onun tek yasası doğal eğilimlerin biçimlendirdiği davranış kuralıdır. Bu kuralın temelini oluşturan başlıca öğe sevgidir. Sevgi yaşama akışı ı içinde insanı en çok etkileyen, sevindiren, onda derin bir tat duygusu uyandıran doğal eylemdir.
Vanini’ye göre insanın dinine bağlı kalması tinsel yetilerinin güçsüzlüğüne, yetersizliğine dayanır. Çünkü “yetersiz, cılız bir tinle doğan çocukta Hıristiyan olma yetisi daha çoktur”.
• YAPITLAR (başlıca): Amphytheatrum Aeternae Provi-deniae, 1615, (“Önsüz-Sonsuz Kayranın Görülme Yeri”); De Admiraudis Naturae Reginae Deaque Mortalium Ancanis, 1616, (“Ölümlülerin Kraliçesi ve Tanrıçası Olan Doğanın Olağanüstü Gizemleri Üstüne”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi