Tatianus (Latince:Tatianus 110-176) putperest bir aileden doğan, sonraları Hristiyanlığı seçen bir Hristiyan apolojisti. Tatianus'un bir süre Roma'da yaşayıp daha sonra Edessa'ya döndüğü bilinir. Bardesanes ile çağdaş olan Tatianus Süryani edebiyatına büyük katkılarda bulunmuştur.
Tatianos, ya da Tatian, 2. yüzyılda yaşamış Suriyeli bir Hristiyan tanrıbilimci ve filozof. Kendisi özellikle erken Hristiyanlık dönemi ile ilgili çalışmaları ve eserleriyle tanınır. Tatianos, Hristiyanlık öncesi dönemde felsefe eğitimi almış ve Roma'da retorik öğretmenliği yapmıştır.
Hayatı
Tatianos'un doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 110 civarında doğduğu tahmin edilmektedir. Aslen Suriye kökenlidir. Roma'ya gitmiş ve burada Hristiyanlığı benimsemiştir. Tatianos'un hayatının önemli bir kısmı, dönemin Roma İmparatorluğu'nda geçmiştir. Hristiyanlığı kabul ettikten sonra, Hristiyan inancını savunmak ve yaymak için yazılar yazmış ve vaazlar vermiştir. Tatianos, Hristiyanlığı kabul etmeden önce Stoacılık ve diğer felsefi akımlarla ilgilenmiş, ancak bunları Hristiyanlıkla bağdaştıramayarak reddetmiştir.
Eserleri
Tatianos'un en bilinen eseri "Oratio ad Graecos" (Yunanlılara Söylev) adlı eseridir. Bu eserinde, Yunan filozoflarının öğretilerini eleştirir ve Hristiyanlığın üstünlüğünü savunur. Tatianos, bu eserinde Yunan felsefesine karşı sert bir tavır alarak, Hristiyanlığın ahlaki ve manevi değerlerini vurgular.
Bir diğer önemli eseri ise "Diatessaron" (Dört İncil'in Harmanı) adlı çalışmasıdır. Bu eser, dört kanonik İncil'in (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna) tek bir metin halinde birleştirilmiş versiyonudur. Diatessaron, uzun süre Suriye'deki Hristiyan kiliselerinde yaygın olarak kullanılmıştır ve Tatianos'un adını ölümsüzleştiren önemli bir çalışmadır.
Felsefesi
Tatianos'un felsefesi, Hristiyanlık ve Yunan felsefesi arasındaki karşıtlık üzerine kuruludur. O, Hristiyanlığın ahlaki ve manevi değerlerinin, Yunan felsefesinin rasyonalist ve materyalist öğretilerine üstün olduğunu savunur. Tatianos, Yunan felsefesinin insanları Tanrı'dan uzaklaştırdığını ve ahlaki çöküşe yol açtığını düşünür. Ona göre, gerçek bilgi ve erdem ancak Hristiyanlıkla elde edilebilir.
Tatianos, Hristiyan teolojisini savunurken, aynı zamanda Gnostisizm gibi dönemin çeşitli heterodoks akımlarına da karşı çıkmıştır. Hristiyanlığın saf ve doğru bir şekilde anlaşılması ve yaşanması gerektiğini savunarak, Hristiyan doktrinlerini korumaya çalışmıştır.
Hakkında Bilgi
Tatianos, erken Hristiyanlık tarihinde önemli bir figür olarak kabul edilir. O, Hristiyan apologeti olarak, hem kendi döneminde hem de sonrasında Hristiyan düşüncesine önemli katkılarda bulunmuştur. Tatianos'un eserleri, erken Hristiyanlık dönemi ve o dönemin felsefi tartışmaları hakkında değerli bilgiler sunmaktadır.
Tatianos'un hayatı ve eserleri, Hristiyanlık tarihine ve felsefesine ilgi duyanlar için önemli bir araştırma konusu olmuştur. Onun çalışmaları, Hristiyanlığın ilk yüzyıllardaki gelişimini ve Yunan felsefesiyle olan ilişkisini anlamak için önemli bir kaynak teşkil eder.
Suriyeli tanrıbilimci. İnsanın olgunlanması için her türlü duyusal eğilimden uzaklaşması gereğini savunmuştur.
Suriye’de doğdu, aynı yerde öldü. Once eski Anadolu-Yunan felsefesiyle ilgilendi. Uzun süre Doğu illerini gezdi, sonra Hıristiyanlık’ı benimseyip Roma’ya gitti. Orada aziz Justinus’un öğrencisi oldu. Roma yöneticilerinin Justinus’u öldürtmeleri üzerine Suriye’ye dönerek her türlü duyusal eğilimi yasaklayan bir tarikat kurdu. Bu tarikatın benimsediği inanca göre şarap, et ve evlenme kesinlikle yasaktır. İnsan, istencini kullanarak her türlü eğilimi, yaşam için sakıncalı olmayan gereksinmeyi yok edebilir. Arınmanın, olgunlaşmanın tek yolu budur.
Tatianus’un ileri sürdüğü kurama göre biri iyi, öteki kötü olmak üzere iki Tanrı vardır. Ancak ikisi Bir’dir, niteliklerinin karşıtlığı birbirinden bağımsız oldukları anlamına gelmez. Çünkü niteliklerin ayrılığı özü etkilemez. Bir özde, eylem ve göıünüş söz konusu olunca iki karşıt nitelik bulunabilir. Tanrı yaratıcıdır, evren ve içerdiği varlık türleri yaratılmıştır. Bu yaratma eyleminde tanrı buyurucu durumundadır, doğrudan doğruya olaya karışmaz. Tanrı, kendi “kelâm”ma dayanarak, oluşturucu, yaratıcı bir gücü görevlendirmiş, bu görevin gerçekleştirilmesi sonucu evren ortaya çıkmıştır. Tatianus, bu görüşünü pekiştirmek için Kutsal Kitap’ın “Oluş” bölümündeki “Tanrı ışık olsun dedi ve ışık oldu” sözlerini kanıt olarak gösterir. Ona göre burada geçen “olsun” sözcüğü buyruk değil bir dilektir. Bu dilekte bulunanla, dileği yerine getiren ayrıdır. Dilekte bulunan gerçek Tanrı, dileğin yerine getirilmesinde aracı olan da, aracı güçtür.
Tatianus’a göre İsa’nın gövdesi bir görünüştür, gerçek töz değildir. Bu konuda, Hıristiyanlık’m kaynağı durumunda olan eski İbrani dininden yararlanılmasını önerir, Yunan filozoflarının bile bundan etkilendiklerini ileri sürer. Onun felsefe tarihi bakımından ilginç sayılan düşünceleri Yunan felsefesinin kaynağıyla ilgilidir. Ona göre Yunan düşünürleri, sanatçıları, bilgeleri özgün bir ürün ortaya koymamış bütün bildiklerini komşu uluslardan almışlardır. Yunan filozofları felsefeyi saptırmış, birtakım kavram oyunculuğuna dönüştürmüştür. Özgün düşünceler, geliştirici görüşler Hıristiyanlık’ın doğmasını sağlayan kaynaklardadır. Bu kaynaklar da Yunanistan’da değil Kutsal Kitap’m ortaya konduğu yerdedir. Bu nedenle Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi Stoacılar da yanılmışlardır. Bunun açık kanıtı da bütün filozofların birbirlerini eleştirmeleri, öğretilerini tutarsızlıkla suçlamalarıdır.