VALENTINUS ( ?- 161)
Mısırlı filozof. Nesnelerin özünde ölümsüz, kavranılamaz bir tözün bulunduğunu bunun Birlik olduğunu ileri sürmüştür.
Mısır’da doğdu, Roma’da öldü. İskenderiye’de felsefe öğrenimi gördü. Özellikle Platon’un öğretisi üzerinde çalıştı. 140’ta Roma’ya gitti.
Valentinus’tan kalan ve düşüncelerini anlamaya olanak sağlayan alıntılara göre felsefenin başlıca sorunu nesnel varlıkların özüdür. Bu öz kavranılamayan, ölümsüz, bölünmez bir “Birlik”tir, nesne bununla vardır. Bu birlik her türlü niteliğin üstünde olduğundan, ona belli bir ad da verilemez. Bu yetkindir, tanrısal tözün tinsel gücüdür, bu nedenle ona “uçurum” ya da “ata” denebilir. Bu niteleme de onun gerçeğini açıklamak değil, anlatışta kolaylık sağlamak içindir. Valentinus’un eon (birlik) adını verdiği bu kurucu ilke erkektir, yalnızlıktan kaçınır, özlem duyar. Bu da onun eros (sevgi) eğilimi taşımasından-dır. O, yalnız kalamadığından dişi olan “sessizlik”le birleşir, bu birleşmeden Aletheia (gerçeklik) ile Nous (anlık) doğmuştur. Böylece uçurum, sessizlik, gerçeklik ve anlık bütün varlıkların özünü kuran dört ilke olarak ortaya çıkar. Anlık ve gerçeklik yaşamla “kelâm”m kaynağıdır. Bunlardan da insan ve kilise doğar.
Valentinus, tanımlanamayan diye nitelediği “Birlik”ten yola çıkarak bütün evreni açıklamaya çalışır. Bu dört ilke, birbirinden doğarak çoğalır, sekiz, on, on iki sayıları oluşur, bunların toplamı otuz eder, otuz ise İsa’nın yaşıdır. İsa da tanrısal varlık alanının simgesidir. Bilgicilik (gnostisizm) anlayışına dayanan bu öğreti Hıristiyanlık’m özüne aykırı görüldüğünden yasaklanmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi