THOMPSON, William (1780 ?-1833)
İrlandalı iktisatçı ve düşünür. Rekabetçi kapitalist sistemdeki gelir bölü-şümüne karşı çıkan ilk sosyalist düşünürlerdendir.
Cork’ta doğdu, 1833’te öldü. Toprak sahibi bir aileden gelmekteydi. Önce Jeremy Bentham’ın ve Yararcılık felsefesinin, sonra da Robert Owen’ın ütopik sosyalist düşüncelerinin etkisi altında kaldı. En önemli kitabı An Inquiry Into the Principles of the Distribution of Wealth Most Conducive to Humarı Happiness’de (“Zenginliğin İnsanlığın Mutluluğuna En Uygun Bölüşümü İlkelerine Giriş”) bu iki düşünürün etkisi görülmekle birlikte, iktisadi konularda özgün düşünceler de geliştirdi. Birikmiş servetin büyüklüğünün değil bireylerin en çok mutluluğunu sağlayacak biçimde bölüşülmesinin önemli olduğunu ileri sürerek, rekabetçi kapitalist sistemdeki eşitsiz bölüşüm ile kooperatif üretim sistemindeki adil bölüşüm arasındaki farklılığa işaret etti.
Daha sonra yayımladığı Labour Rewarded (“Ödüllendirilmiş Emek”) ve Practical Directions for the Establishment of Communities (“Toplulukların Kurulması için Pratik Yönergeler”) ile Owencı kooperatif hareketinin en güçlü kuramcılarından biri durumuna gelen Thompson, çalışan sınıfların kendi güçlerinin farkına varmaya başladıklarını ve yakında seslerini yükselteceklerini ileri sürdü. Sınai gelişmenin yeni iktisadi ve toplumsal sorunlar ortaya çıkardığı ve sendikalaşma hareketinin emekçiler arasında yaygınlık kazanmaya başladığı bu dönemde, Thompson, sermayeyi değer yaratmayan ve dolayısıyla üretken olmayan bir kategori olarak niteledi ve değerin tek yaratıcısının emek olduğunu savundu. İşçilerin, sendikalar ve kooperatifler oluşturarak sömürüden korunabileceklerini ve kapitalizmin yerine tüm üretim kaynaklarına ortakça sahip olan özyönetim topluluklarını geçirebileceklerini öne sürdü.
1831 ve 1832 kooperatif kongrelerinde yer alarak, kooperatif misyonerleri atanmasını ve bu misyonerlerin gerçeği yaymalarını önerdi. Thompson’un kârı ve rantı, emekçilerden alıkonulmuş değerin bir parçası olarak nitelemesi ve sömürüye karşı çıkması, onun, kapitalizme siyasal ve ahlaksal olduğu kadar iktisadi anlamda da karşı çıkan öncü sosyalist düşünürler arasında sayılmasına yol açmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): An Inquiry Into the Principles of the Distribution of Wealth Most Conducive to Human Happiness, 1824, (“Zenginliğin İnsanlığın Mutluluğuna En Uygun Bölüşümü İlkelerine Giriş”); Labour Revıarded, 1827, (“Ödüllendirilmiş Emek”); Practical Directions for the Establishment of Communities, 1830, (“Toplulukların Kurulması İçin Pratik Yönergeler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi