PA-TA-ŞAN-JEN (1626-1705)
Çinli ressam. Ülkesinin, hiçbir okula bağlı olmadan bireysel bir üslupta çalışmış ilk ressamlarındandır.
Kyangsi bölgesinde Nançang’da doğdu. Asıl adı Çu Ta’dır. Yaşamı üstüne kesin bilgi yoktur. Ancak Ming imparatorluk ailesinden olduğu ve iyi bir öğrenim gördüğü bilinmektedir. 1644’te Ming Sülalesi’ni devirip başa geçen Mançu Sülalesi için çalışmak istemeyince zor günler yaşadı. Aynı yıllarda babasının da ölmesi ağır bir bunalım geçirmesine neden oldu. 1646 dolaylarında keşiş olarak bir Buddhist manastırına girdi. Ancak bir süre sonra buradan ayrıldı, düzensiz bir yaşam sürmeye başladı. Evinin kapısına “sağır ve dilsiz” yazılı bir yafta astı ve bundan sonra hiç konuşmadı. Ancak içkiliyken resim yapabildiğini ileri sürerek kendini içkiye verdi.
Davranışlarındaki karmaşıklık ve çeşitli gerilimlerle dolu iç dünyası yapıtlarına da yansımıştır. Kuş, bambu, çiçek gibi geleneksel Çin resmi motiflerini alışılmadık bir biçimde işlemiş, izleyicinin duygularına yönelen, şaşırtıcı, ilgi çekici, zaman zaman da ürkütücü resimler yapmıştır. Bunlar, herhangi bir Çin resim okulunun kalıplarına bağlı olmayan, biçimlerin oldukça seyrek serpiştirildiği, dağınık, ancak son derece dengeli düzenlemelerdir. Pa-Ta-Şan-Jen içindeki öfkeyi ve alayı daha da belirginleştirebilmek için, genellikle siyah olmak üzere tek renk mürekkep kullanmış, kesin fırça vuruşlarını yer yer sulandırıp dağıtarak hem ton, hem de doku açısından karşıtlıklar yaratmıştır. Birkaç fırça vuruşuyla nesnelerin özünü etkileyici bir biçimde verdiği yalın, ama güçlü bir anlatımı vardır. Resimlerini, oldukça serbest yazılmış birkaç dizeyle tamamlamış, ince bir güldürü anlayışıyla iç dünyasını yansıttığı bu satırları yerleştirirken, resmin genel dengesini bozmamaya özen göstermiştir. Çalışmalarındaki serbest tutum, birçok Çin ve Japon sanatçısını etkilemiş, resimde bağımsız bir hareketin başlamasında rol oynamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Manzara, Güzel Sanatlar Akademisi, Honolulu; Çiçekli Kayalar ve Balık, Cleveland Sanat Müzesi, ABD; Dağ Manzarası, Ostasiatiska Müzesi, Stockholm.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi