PASTERNAK, Boris (1890-1960)
SSCB’li şair ve romancı. Yapıtlarında doğa tutkusunu doğaya ilişkin imgelerle dile getirmiş, insan ve toplum sorunlarını kaynaşmış bir bütünlük içinde yansıtmıştır.
Boris Leonidoviç Pasternak 18 Şubat 1890’da Moskova’da doğdu, 30 Mayıs 1960’ta Peredelkino’da öldü. Babası akademi üyesi ressam Leonid Pasternak, annesi ünlü konser piyanisti Rosa Kaufmann’dı. Pasternak’ın çocukluğu sanatçıların oluşturduğu bir çevrede geçti. Küçük yaşta resim ve müzikle ilgilendi, ünlü besteci Aleksandr Skriyabin’in etkisiyle bir süre müzik eğitimi gördü. 1909’da müzik eğitimini bırakarak Moskova Üniversitesi’nde felsefe okumaya başladı. 1912’de Almanya’ya giderek Marburg Üniversitesi’nde bir süre felsefe derslerini izledi. İtalya üzerinden Moskova’ya döndükten sonra Moskova Üniversitesi’ndeki öğrenimini tamamladı.
İlk şiir kitabı Bliznec Tucah’ı (“Bulutlarda Bir Çift”) 1914’te gelecekçi (fütürist) şair Nikolay Asa-yev’in (1889-1963) önsözüyle yayımlandı. Pasternak, aralarında Mayakovski’nin de bulunduğu gelecekçi şairler topluluğuna katıldı. En başarılı şiirlerini ise 1917-1923 arasında yazdı. Bunlardan Poverh Bar’e-rov (“Engellerin Üstünden”) 1917’de, Sestra moya jizn (“Kızkardeşim Hayat”) 1922’de, Temy i variatsii (“Tem ve Çeşitlemeler”) 1923’te yayımlandı. İlk şiirlerinde A.Blok, Fyedor Tyuçev (1803-1873) ve R.M.Rilke’nin etkilerinden kurtulamayan Pasternak, bu üç lirik kitabında da özgün bir kişilikle okurun karşısına çıktı. Özellikle Sestra moya jizn’ât bütün yapıtlarında rastlanan büyük doğa sevgisini kendine özgü bir imge zenginliği ve sözdizimi ama aynı zamanda da geleneksel Rus şiirinin biçimsel yalınlığı içinde dile getirmeyi başardı. 1927’de yayımlanan Devyat’sot pyatyi god (“1905 Yılı”) ve Leitenant Schmidt (“Teğmen Schmidt”) adlı kitaplarıyla epik şiir türünün de başarılı örneklerini verdi. 1932’de Vtoroe rozdenie’yle (“İkinci Doğuş”) yeniden lirik şiire döndü. Gürcü şairlerle kurduğu dostluğu nedeniyle onlardan bir dizi şiir çevirdi. Ülkesinin sorunlarına ve devrime karşı hiçbir zaman kayıtsız kalmamış olmakla birlikte siyasal etkinliklerden her zaman uzak durdu. Onun bu çekingenliği, 1934’ten sonra, sanatın Komünist Parti’ce yönlendirilip denetlendiği dönemde uzun süre şiir yayımlamamasına yol açtı. O günlerde Shakespeare’in Hamlet, Antonius ile Kleo-patra, Romeo ile Juliet, Othello, Kral Lear ve IV.Henry gibi oyunlarını, Goethe’nin Faust’unu Rusça’ya çevirdi. 1943’te yayımladığı Na rannib poezdan (“Erken Trenler”) ve 1945’te onu izleyen Zemnoy prostor (“Yeryüzü Enginliği”) adlı kitaplarındaki şiirlerinde klasik bir yalınlığa yöneldi.
Pasternak yazarlık yaşamının ilk dönemlerinde düzyazı türünde de başarılı örnekler vermişti. Bunlar arasında “Lyuvers’in Çocukluğu” adlı uzun öyküsü ile Vozdusrıye puti (“Hava Yolları”) ve otobiyografi denemesi Okbranaya gramota (“Muhafız Belgesi”) onun bu alandaki ustalığını kanıtlayan yapıtlardır. Pasternak 1946’da, parti yöneticilerinin bireyci saydıkları yazarlara karşı yeniden tavır almaları üzerine, 1930’ların başından beri tasarladığı Doktor Jivago adlı romanı üzerinde çalışmaya başladı. 1957’de tamamlanan romanın, SSCB’de yayımlanması yasaklanınca, aynı yıl Milano’da Rusça olarak basıldı ve kısa zamanda yabancı dillere çevrildi. Pasternak’ın 1958’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü alması kendi ülkesinde büyük tepkilere yol açtı. Pasternak bu tepkiler yüzünden ödülü kabul edemeyeceğini açıklamak zorunda kaldı. Ancak bu açıklama onun Sovyet Yazarlar Birliği’nden çıkarılmasını önleyemedi.
İlk şiirleri
Pasternak ilk şiirlerinde Blok, Rilke, Mayakovs- İlk ki, Tyuçev gibi değişik şairlerin etkisi altında kalmış şiirleri olsa bile, bu etkileri kendi yaratıcı kişiliğinde özümseyip, müziksel niteliği, özgün bir imge ve koşuk düzeni ağır basan, özellikle 1917-1923 arasında yoğun doğa ve yaşam tutkusu açıkça ortaya çıkan şiirler yazmıştır. Bunlarda aşk, doğa ve şiirsel yaratıcılık temalarım başarıyla işlemiştir. 1930’dan sonraysa şiirinde yenilikçi ve deneyci eğilimlerden uzaklaşarak, daha yalın, daha dolaysız, geleneksel biçimlere daha yakın bir anlatıma yöneldiği görülür. Bu döneminin en çarpıcı örnekleri Doktor Jivago’nun sonuna eklediği şiirlerdir. İlk dönemlerinde pagan bir duyarlığın sözcülüğünü eden Pasternak, Doktor Jivago’daki son dönem şiirlerinde, dolaylı da olsa, Hıristiyan’ca bir bilgeliği dile getirir.
Doktor Jivago
Doktor Jivago Pasternak’ın düzyazı yapıtlarının Doktor en başarılı ve en yetkin örneğidir. Ülkesinin 20.yy’ın Jivago ilk otuz yıllık dönemi içindeki toplumsal sarsıntılarını ve yazgıları bu sarsıntılarla belirlenen bireyleri ele alan Doktor Jivago, insan sevgisini kavrayan düşünsel derinliği ve eşsiz güzellikteki doğa betimlemelerine karşın, yazarının Devrim konusundaki düş kırıklığını, toplumun değişmesi konusundaki karamsarlığını da açıkça yansıttığı için ülke yöneticileri tarafından olumsuz karşılanmıştır.
Boris Pasternak bireysel yaratıcılığın toplumsal eyleme boyun eğmek zorunda kaldığı bir dönemde yetişmiş, şiirinde bireysel ve toplumsal yaşantıları organik bir bütünlüğe kavuşturmuş, toplumsal sarsıntıları kendi benliğinde derinliğine yaşayarak çağın trajik bir gerçeğini dile getirmiştir. İmge ve sözdizimi açısından Rus şiirine getirdiği yeniliklerle geleneksel Rus şiirinin yalın biçimlerini uzlaştırmış başarılı bir şairdir. Doktor Jivago romanı ile öbür düzyazı yapıtları da onun bu şiirsel duyarlığının başka bir türdeki başarılı örnekleridir.
• YAPITLAR (başlıca): Bliznec v tucah, 1914, (“Bulutlarda Bir Çift”) Poverh har’erov, 1917, (“Engellerin Üstünden”); Sestra moya jizn, 1922, (“Kızkardeşim Hayat”); Temy i variatsii, 1923, (“Tem ve Çeşitlemeler”); Vozdusn-ye puti, 1924, (“Hava Yolları”); Devyat’sot pyatyi god, 1927, (“1905 Yılı”); Leitenant Schmidt, 1927, (“Teğmen Schmidt”); Okhranaya gramota, 1931, (“Muhafız Belgesi”); Vtoroe rozdenie, 1932, (“İkinci Doğuş”); Na rannih poezdah, 1943, (“Erken Trenler”); Zemnoy prostor, 1945, (“Yeryüzü Enginliği”); Doktor Jivago, 1957, (Doktor Jivago).
• KAYNAKLAR: D.Davie ve A.Livingstone (yay.), Pasternak: Modern Judgements, 1969; H.Gifford, Pasternak, 1977; K.Pomorska, Themes and Variationsin Pasternak’s Poetics, 1975.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi