ORFF, Carl (1895-1982)
Alman, besteci ve eğitimci. İlkel müziğe yönelerek yapıtlarındaki yalın ritim ve melodilerle büyük bir etki sağlamıştır.
10 Temmuz 1895’te Münih’te doğdu, 29 Mart 1982’de aynı kentte öldü. Öğrenimini Münih Müzik Akademisi’nde yaptıktan sonra Alman besteci Heinrich Kaminski’nin (1886-1946) yanında çalıştı. Ardından Münih, Mannheim ve Darmstadt’da tiyatro orkestralarında yöneticilik yaptı. 1924’te yazar ve öğretmen olan Dorothea Günther ile birlikte, bir dans, müzik ve beden eğitimi okulu olan Günther Schule’yi kurdu. 1933’te müzik eğitimi üstüne yazdığı Schulvverk’i (“Okul Kitabı”) yayımladı. Çocukları müziğe daha fazla yaklaştırıp yüreklendirmek için geliştirdiği yöntemini 1954’e değin sürdürdü. Bu yöntemin temeli, çocuğa vurgulu sazlar aracılığıyla ritim duygusunu aşılamak ve ezgiyi sevdirmekti. Bugün birçok ülkede Orff’un geliştirdiği bu yöntemden yararlanılmaktadır.
Onun eğitim üstüne yaptığı bu çalışmalar, bestelerine de yansıdı. Operayı, 20. yy başlarında vardığı tüm gösterişli durumundan arındırıp ilk dönemlerindeki yalın öğelerine indirgeyen yapıtlar vermeye başladı. Bestelerinde tema yapısı, çok seslilik, kontr-puan ve armoni her zaman ritme bağlanmış, dans ve dilden kaynaklanan bu ritim, belirli bir çağ ya da yöreye oturtulmamıştır.
Orff beste çalışmalarına Monteverdi’nin Orfeo’ sunun iki düzenlemesiyle başladı, 1941’de bu yapıtı yeniden ele aldı, müzikli tiyatro anlayışındaki gelişmelere koşut olarak daha özgür bir uyarlamasını yaptı. Aynı yıl Monteverdi’nin Lamento d’Arianna, (Arianna’nın Ağıdı) ve II ballo dell’Ingrate operalarının uyarlamaları üstünde çalıştı.
Nasyonal Sosyalist’ler yönetime geldikten sonra Orff onlarla bir anlaşmazlığa düşmedi. 1936 Berlin Olimpiyatları için bestelediği Olympische Reigen’den sonra ilk önemli yapıtı olan Carmina Burana 1937’de Frankfurt’ta sahnelendi. Uç solist, koro ve orkestra için din dışı ezgilerden oluşan bu yapıtı kendisi sahne kantatı olarak adlandırmıştır. Yapıtın sözleri, 13. yy’da Bavyera Alpleri’nde yaşayan Benediktin rahiplerinin Almanca ve Latince karışımı din dışı dizelerine dayanır. Yapıt seslendirilirken koronun eşliğinde dans ve mim de yapılabilir. Yapıtın genel yapısı ilkel görüntülü bir ritim anlayışıyla örülmüştür. Orff bu yapıtını daha önceki çalışmalarının geçersiz sayılması gerektiğini söyleyecek kadar önemsemiştir.
1939’da Münih’te sahnelenen Der Mond (Ay) operası güzel lirik bölümlerine karşın dramatik gerilimden yoksunluğu nedeniyle pek başarılı bulunmadı. Konusunu Grimm Kardeşler’in bir masalından alan Die Kluge (Akıllı Kadın) ise hemen hemen tüm Avrupa operalarında sahnelendi. Orff’un ikinci sahne kantatı Catulli Carmina, Latin ozanı Catullus’un dizelerinden oluşur. Ritmik öğeler müziğin yapısında gene ön plandadır.
1943’te sahnelenen Catulli Carmina’nm ardından Orff, 1947’de, konusu Orta Çağ’da aşk sonucu büyücülükle suçlanıp Tuna Nehri’nde boğdurularak öldürülen Agnes Bernauer adlı kadının öyküsünden alınan Die Bernauerin operasını tamamladı. 1949’da, Sophokles’in trajedisi üstüne şair Hölderlin’in yazdığı Antigonae’den sonra 1951’de Trionfo d’Afrodite’yi (Afrodit’in Zaferi) besteledi. Eski Yunanlı şair Sapp-ho ve oyun yazarı Euripides’in dizelerinden oluşan bu yapıtla, öteki parçaları Carmina Burana, Catulli Carmina olan Trionfi sahne kantatı üçlemesi tamamlanmış oluyordu. Orff sonraki yıllarda Schiller ve Hölderlin’in dizeleri üstüne çeşitli orkestra ve koro yapıtları besteledi, operalar yazdı.
• YAPITLAR (başlıca): Sahne Kantatı: Carmina Burana, 1936; Catulli Carmina, 1943; Trionfo d’Afrodite, 1951, (Afrodit’in Zaferi). Opera: Der Mond, 1939, (Ay); Die Kluge, 1943, (Akıllı Kadın); Die Bernauerin, 1947; Antigonae, 1949; Oedipus der Tyrann, 1959, (Kral Oidi-pus); Prometheus, 1968. Düzenleme: Orfeo, 1925, 1931, 1941; Lamento d’Arianna, 1940, (Arianna’nm Ağıdı); II Ballo dell’ingrate, 1940. Çeşitli: Schulwerk, 1931, (“Okul Kitabı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi, ekşi