WIESER, Friedrich von (1851-1926)
Avusturyalı iktisatçı ve sosyolog. Alternatif maliyet tanımıyla, Avusturya Okulu’nun önde gelen temsilcilerinden sayılmıştır.
10 Temmuz 1851’de Viyana’da doğdu, 22 Temmuz 1926’da Wolfgang Gölü yakınındaki St. Gilgen’ de öldü. Viyana Üniversitesi’nde hukuk öğrenimi gördükten sonra, Heidelberg, Jena ve Leipzig üniversitelerinde iktisat okudu. 1884’te Prag Üniversitesi’ ne,1903’te de Viyana Üniversitesi’ne iktisat profesörü atandı. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Avusturya Soylular Meclisi’nde ve son iki imparatorluk hükümetinde ticaret bakanı olarak görev aldı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra öğretim üyeliğine döndü.
Wieser, Menger’i izleyerek, Böhm-Bawerk ile birlikte, ilk kuşak Avusturya Okulu’nun en önemli temsilcileri arasında yer almaktadır. Menger’in değer konusundaki öznelci yaklaşımını netleştiren bu iki iktisatçıdan Böhm-Bawerk, sermaye ve faiz konularında, Wieser de maliyet ve bölüşüm konularında Avusturya Okulu’nun kuramsal çerçevesini çizmişlerdir. Wieser, Uber den Ursprung und die Hauptge-setze des wirtschaftlichen Wertes’de (“İktisadi Değerin Temel Yasaları ve Kökeni Üzerine”) değerin hem faydaya hem maliyete dayandığını belirtmekle birlikte, getirdiği yeni bir maliyet tanımıyla gerçek maliyet kavramını çözümleme dışı bırakmakta ve değerin tek belirleyicisinin fayda olduğu sonucuna varmaktadır. Sonradan fırsat maliyeti olarak adlandırılan Wieser’in maliyet yasasına göre, maliyet, kullanılan üretim faktörlerinin mutlak miktarlarıyla değil, bir üretim faktöründen bir birim fazla kullanmak için vazgeçilen alternatif faktörlerle ölçülür. Bu yaklaşım küçük değişikliklerle Davenport ve Wicksteed tarafından da savunulmuş ve marjinal verimlilik kuramının formüle edilmesinde kullanılmıştır.
Wieser, Der natürliche Wert (“Doğal Değer”) adlı kitabında, toplumsal fayda yerine öznel faydayı kuramsal çıkış noktası olarak almasının nedenlerini açıklamaya çalışmıştır. Ona göre, kapitalist ekonomideki bencillik, girişimci hatası, gelir eşitsizliği gibi nedenlerle fiyatlar, miktar ile toplumsal fayda arasındaki toplumsal ilişkiyi yansıtmamaktadır. Doğal değer, fiyatı oluşturan öğelerden yalnızca biridir. Wie-ser’in doğal değer olarak adlandırdığı toplumsal fayda, ancak bu nedenlerin var olmadığını ve toplumun ortak amacının belirleyici olduğu merkezi bir ekonomide, bireylerin tercihleri ve seçimleri bir bütün olarak topluluğa uygulanabileceğinden, fiyatın belirleyicisi olabilir.
Wieser, iktisada yönelmeden önce ilgilendiği sosyolojiye, yaşamının son yıllarında yeniden döndü ve ölümünden kısa bir süre önce Das Gesetz der Macht’ı (“İktidar Yasası”) yayımladı. Çeşitli toplumsal örgütlenme sistemlerini çözümlediği bu kitabında, çoğunluğun her zaman azınlık tarafından, ya sınırsız bir egemenlikle ya da farklı yönetim biçimleriyle yönetildiğini savundu. Tarihsel gelişimin toplumun farklı sınıfları arasında siyasal iktidarın sürekli bölüşülmesi ve zorun, bu sınıfların çelişen çıkarlarını düzenleyen bir araç olarak tedrici bir biçimde sürekli azalması gibi iki temel eğilim tarafından belirlendiğini ileri sürdü.
• YAPITLAR (başlıca): Über den Ursprung und die Hauptgesetze des ıvirtschaftlichen Wertes, 18S4, (“İktisadi Değerin Temel Yasaları ve Kökeni Üzerine”); Der natürliche Wert, 1889, (“Doğal Değer”); Das Gesetz der Macht, 1926, (“İktidar Yasası”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi