PALESTRINA, Giovanni Pierluigi da (1525-1594)
İtalyan, besteci. 16. yy Kilise müziğinin başlıca temsilcilerindendir.
Roma yakınlarında Palestrina’da doğdu, 2 Şubat 1594’te Roma’da öldü. Doğum tarihini 1925 olarak veren kaynaklar da vardır. İlk müzik eğitimini 1537’de Roma’da Santa Maria Maggiore Kilisesi korosunda aldı. Sesi çocuk özelliğini yitirince, 1540’ta korodan ayrılarak Roma’da müzik eğitimini sürdürdü. 1544’te doğduğu kasabanın katedralinde orgcu ve koro yöneticisi olarak görevlendirildi. 1550’de Pales-trina Piskoposu Kardinal del Monte papa seçilerek III. Julius adım aldı ve 1551’de Palestrina’yı Roma’ daki San Pietro Kilisesi Giulia Şapeli koro yöneticiliğine atadı. Palestrina 1554’te ilk missa kitabını yayımladı. Kitapta ilk missa olan ve karşılıklı iki grup tarafından söylenecek bir kilise antifonisi biçiminde yazılan Ecce Sacerdos Magnus adlı missa’nın bazı bölümlerine III. Julius için övgüler yerleştirdi. Pek iyi bir sesi olmamakla birlikte, bu bağlılığına karşılık papalık korosunun üyesi oldu.
IlI.Julius’un 1555’te ölmesinden sonra II.Marcellus üç hafta süreyle papalık yaptı. Palestrina’nın onun için yazdığı ve melodik çekiciliğinin yanı sıra yalınlığıyla da en güzel missa’sı olarak kabul edilen Missa Papae Marcelli ancak on iki yıl sonra basıldı. II.Marcellus’un ardından kardinal Pietro Cafara, IV. Paulus adıyla papa oldu ve Palestrina’nın da aralarında bulunduğu üç üyeyi, evli olmaları nedeniyle korodan çıkarttı.
Papalık kilisesi dışındaki çalışmaları
Papalık kilisesinden uzaklaştırılan Palestrina, San Giovanni in Laterano Kilisesi’nde müzik yönetmeni oldu. Bu kilise için bestelediği yapıtlarla ilgili el yazmaları, Laterano kitaplığında korunmuştur. 1560’ta buradaki görevini bıraktı ve 1561’de Santa Maria Maggiore Kilisesi’nin koro yöneticisi oldu. 1563’te birinci motet kitabı yayımlandı. Bu arada kardinal Ippolito d’Este’nin çağrısı üzerine, onun Tivoli’deki ünlü villasında konserler düzenledi. 1565-1571 arasında da Roma Semineri’nde müzik dersleri verdi. 1571’de, 1555’ten beri Vatikan’ın müzik yönetmeni olan besteci Giovanni Animuccia’nın ölümü üzerine, yeniden Giulia Şapeli’ne çağrılarak buranın müzik yönetmeni oldu. Aynı zamanda Filippo Neri Oratoriumu’nun yönetimini de üstüne aldı.
Sonraki birkaç yıl içinde İtalya’yı kasıp kavuran salgın hastalıklar nedeniyle ardı ardına gelen birçok acıya katlanmak zorunda kaldı. İki oğlu, erkek kardeşi ve 1580’de de karısı öldü. Bütün bu olayların etkisiyle Palestrina papaz olmaya karar verdi. Ocak 1581’de papa XIII.Gregorius tarafından Ferentina Katedrali’ne papaz olarak atandı. Birkaç hafta sonra düşüncesini değiştirerek, varlıklı bir dul kadınla evlendi. Bir yandan papanın hizmetinde görevini sürdürürken, bir yandan da karısının varlığını geliştirip çeşitli yatırımlara girişti ve büyük kazançlar elde etti.
1583’te Mantova Dükü Gonzago, müzik yönetmeni olması için onu Mantova’ya çağırdı. Palestrina oraya gitmediyse de düke Süleyman Mezmurlan’ndan alınma, madrigal tarzında bir dizi motet gönderdi. Ölümünden iki yıl önce bir grup Kuzey İtalyalı besteci, ona saygılarını belirtmek için yazdıkları beş sesli Vesper Ilahileri’ni yayımladılar.
Yenilikçi bir besteci olmayan Palestrina gerçek önemini Katolik Kilisesi için yazdığı yapıtlarla kazanmıştır. Uzun zaman Flaman müziğinin egemen olduğu San Pietro Kilisesi’ne girdikten sonra, burada İtalyan nitelikli müziği yerleştirmiştir. Önceleri Kontrpuan üzerindeki ustalığını geliştirmiş, başlangıçtan kendi dönemine değin armoni sanatındaki gelişimi değerlendirerek bu sanatı kusursuz bir biçimde uygulamıştır.
Sayısı 105’i bulan ve 4 sesten 8 sese dek uzanan missa’larında çeşitli biçimler denemiş, bunların bir bölümünü halk müziğinden ya da Gregoryen şarkılarından aldığı temalar üstüne kurmuştur. Eskiden beri kullanılan ve melodik bir temanın ana ritmi zedelemeyen figürlerle süslenerek sunulduğu cantus firmus denilen teknikle yazdığı bu tür missa’ları arasında Ecce Sacerdos Magnus, Ave Maria, Ut, Re, Mi, Fa,
Sol, La ve Tu es Petrus en belli başlılarıdır. Ayrıca kanon şeklinde söylenen serbest bir tema kullandığı ve kontrpuan yaratıcılığının belirginleştiği missa’ları ve ana temasını tanınmış bir missa ya da motet’den aldığı missa biçimlerini de denemiştir.
250 kadarı günümüze ulaşan motet’leri de, mis-sa’larmda olduğu gibi çeşitli biçimler gösterir. Oldukça canlı bir lirizm içeren motet’lerinin ve din dışı madrigal’lerinin sözlerinde Luca Marenzio (1553-1599) ve Monteverdi’de olduğu gibi yoğun bir anlatım yoktur. Gene de bu yapıtları saf sesin verdiği zevk duygusu, özellikle de ses gruplamalarındaki ustalıkla seçkinleşirler.
Son yapıtları
Son yapıtları, belirgin biçimde daha basit bir üsluptadır. Bunun nedeni biraz da, Protestan ülkelerde güzel sanatlar ve hümanizm duygusunun yaygınlaşması üzerine Katolik ülkelerde Karşı Reformas-yon’un oluşması ve kolay anlaşılır bir Kilise müziğine yönelinmesidir. 16. yy’da Katolik Kilisesi vokal müzik dilinin en seçkin temsilcisi olarak kabul edilen Palestrina aynı zamanda, yeni çok seslilik anlayışını da Orlando di Lasso’yla birlikte en başarılı biçimde gerçekleştirmiş besteci olarak kabul edilir.
• YAPITLAR (başlıca): Vokal Müzik (dinsel): 105 Missa, (Ecce Sacerdos Magnus, 1554; De Beate Virgine, 1567; Papae Marcelli, 1567; Landa Sion, 1582; Veni Creator Spiritus); ykş. 250 Motet (Asumpta est Maria, 1572; Süleyman Mezmurları, 1584). Vokal Müzik (din dışı): Çeşitli ses grupları için Madrigaller.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi